දන්න පත්තරේ ගැන නොදන්න විස්තරේ...

 ශ්‍රී ලංකාවේ පුවත්පත් ඉතිහාසය, හිමිකාරීත්වය හා එහි අනාගත දිශානතිය.

 

එදිනෙදා ජීවිතයේ පහසු කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය හේතුවෙන් මිනිසා තම දෛනික ක්‍රියාකාරකම් එකිනෙකා මත අනුකරණය කර හැඩගස්වා ගැනීමට හුරුපුරුදු වූ කාලයක් තිබුණි. ඒ මීට වසර තුන් හාරදාහකට පමණ පෙරාතුවය. ඒ සියල්ල වෙනස් වන්නේ ආහාර ඇඳුම් ලිංගිකත්වය ආදී මූලික අවශ්‍යතාවයන් මෙන්ම අවශ්‍ය වූ තොරතුරුවලින් පිපාසය සංසිඳුවීමෙන් ය. චීන ජාතිකයන් කඩදාසි සොයා ගැනීමේ විප්ලවය ආරම්භ කරන ලද අතර එය කෙළවර කරන්නේ අද පවතින නව මාධ්‍ය තුළිනි. මේ අතර මැද කාල රාම තුළ මුල්ම මාධ්‍ය වූ පුවත්පත ලෝකය පෙරළිකාර මාවතකට ගෙන ගිය අතර යටත් විජිතයක් ලෙස එදා සිටි ලංකාවට ලොතරැයියක් හා සමානව ලැබුණු දායාදයක් ලෙස පුවත්පත දැක්විය හැකිය. ලෝකය ගැන කතා කිරීමට පෙර මව් රට ගැන කතා කිරීම වටිනා සේම ලංකාවේ පුවත්පත් ඉතිහාසය, හිමිකාරීත්වය මෙන්ම එහි වර්තමාන දිශානතිය ගැන කතා කිරීමට අයිතියක් ඇත්තේය. 

1800-1860

1802 දී ඉංග්‍රීසි පාලන සමයේදී ප්‍රථම මාසික ප්‍රකාශනයක් ලෙස ලංකාණ්ඩු ගැසට් පත්‍රය ( ceylon gazzete ) ආරම්භ විය. ආණ්ඩුවේ නිල නිවේදන, පරිපාලන තොරතුරු දැන ගැනීමට පළ කරන ලද්දක් වුවද එහි ගද්‍ය පද්‍ය කොටස් පළවී තිබිණි.

1832 - ලංකාවේ පළමු පුවත්පත ලෙස සැලකෙන්නේ The Colombo Journal පුවත්පතයි. 1832 දී ඇරඹුණු මෙය එවකට සිව් සේවකයෙකු වූ ජෝශප් ලී විසින් සංස්කරණය කරන ලදී. 

1834 - The Observer and Commercial advertiser පුවත්පත 1834 දී ආරම්භ විය. මේ කාලයේ බිහි වූ බොහෝ පුවත්පත් මිෂනාරි ක්‍රිස්තියානි දහම පැතිරවීමට යොදාගත් බව පැහැදිලි වේ.  

1932 - ප්‍රථම සිංහල සඟරාව ලෙස "මාසික තෑග්ග" නමින් සඟරාවක් බිහිවිය.  මේ පුවත්පතකට වඩා පොතක හැඩය ගත් බව පැහැදිලි වේ . 

1860 - 1900

මේ කාලවකවානුව විශේෂ වන්නේ ආගමික වාද විවාද හා ශාස්ත්‍රීය වාද විවාද වීම නිසා බව පැහැදිලි වේ. මෙහි පුනරුදය මෙසේ දක්වාලිය හැකිය.

1860 - "ලංකාලෝකය" නැමැති ප්‍රථම සිංහල පුවත්පත ආරම්භ වේ. මේ කාලේ වන විට සියලුම මුද්‍රණාලවල අයිතිය ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් අත පැවතීම හේතුවෙන් බෞද්ධයන්ට වන පහරදීම්වලින් වළකා ගැනීමට බුලත්ගම ධම්මාලංකාර හිමියන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් සියම් රජුගේ ආධාර ඇතිව "ලංකෝපකාරය" නමින් මුද්‍රණාලයක් ආරම්භ කර එයින් පිට කළ පළමු පුවත්පත මෙය විය. 

1862- නමුත් මේ ලංකාවේ ප්‍රථම පුවත්පත වුවද රජය ව්‍යාපදිංචි කරන ලද ප්‍රථම පුවත්පත වූයේ " "ලක්මිණි පහන " යි. ඒ කතුවරයා වූයේ කොග්ගල පඬිතුමාය. 

1866 - කතෝලික සභාව විසින් ආරම්භ කරන ලද පුවත්පත වූයේ "ඥානාර්ථ ප්‍රදීපය" යි. කතෝලික දහම ප්‍රචලිත කිරීමේ අරමුණින් මෙම පුවත්පත ආරම්භ විය. 

1867 - ඥානාර්ථ ප්‍රදීපය ඇසුරින් නැගෙන ප්‍රශ්නවලට පිලිතුරු දීමට " සත්‍ය මාර්ගය" නමින් පුවත්පතක් ආරම්භ කරන ලදී එහෙත් මෙය වැඩි කාලයක් පවත්වාගෙන ගොස්  නැත. 

මෙකල වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් ලෙස දැක්විය හැකි වන්නේ කවට පුවත්පත් ආරම්භ වීමයි. ජනමාධ්‍යය මුඛ්‍ය අපේක්ෂාව වූ වෙනදා ස්වාධීන ලබා ගැනීම නව ප්‍රවණතාවයක් කර ගනිමින් මෙය සිදුවිය.

1871 - G.D. පෑලි සප්පුහාමි විසින් අරමන ලද කවට කතිකයා මේ කාලයේ ආරම්භ විය ඒ අනුව යමින් 19 වැනි සියවස තුළදී පුවත්පත් කිහිපයක් නම්, 

කවට දක්ෂයා ( 1889 )

කවට මිත්‍රයා    ( 1891 )

 කවට නරේන්ද්‍රයා ( 1891 ) 

කවටයා ( 1894  )

දැනුමැති කවටයා ( 1895 )

1830 - " සරසවි සඳරැස " වේරගම පුංචි මණ්ඩාර මහතා කතුවරයා වීම අනගාරික ධර්මපාල තුමා ඇයට සම්බන්ධ වීමත් මෙරට නිදහස වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වූ පුවත්පතක් ලෙස සැලකිය හැකිය නමුත් 1915 දී මෙය තහනම් කොට ඇත්තේය. 

1890 - මෙරට ප්‍රථම දිනපතා පළවන පුවත්පතක් ලෙස ආරම්භ වන්නේ "දිනපතා ප්‍රවෘත්ති" නම් පුවත්පතයි. එහෙත් සමහරු මෙය අර්ථ දක්වන්නේ 1895 දී පමණ ආරම්භ වූ බවය. එකල එය බොහෝ දෙනා අතර ජනප්‍රියව පැවතිණ. 

1900 - 1908 

මෙම කාල සීමාව ලංකාවට නිදහස ලබා ගැනීම ආදී වූ වැදගත්ම සන්ධිස්ථානයන්සක් පසු කරන බව පෙනේ. ප්‍රධාන පෙළේ දේශපාලන කටයුතුවලට උද්යෝගයෙන් නැඹුරුවීමත්, වාමාංශික ව්‍යාපාරය වර්ධනය වීමත්, ඒවා පුවත්පත් සඟරා ඔස්සේ දක්නට ලැබෙන විශේෂත්වයකි. 

1906 - අනගාරික ධර්මපාලතුමා විසින් "සිංහල බෞද්ධයා" පුවත්පත මහා බෝධි සමාගම විසින් ආරම්භ කරන ලදී. නමුත් 1915 දී මෙය තහනම් කරන ලදී. 

1910 - මේ වසරේ සිංහල ජාතියක් පියදාස සිරිසේන මහතා ආරම්භ කළේ මෙම පුවත්පත මුලින් සඟරාවක් ලෙස පළවී ඇත. මෙය 1902 දී සිදුව ඇත. 

1909 - මෙම වසර වැදගත් වන්නේ දිනපතා පුවත්පතක් වශයෙන් දැක්වූ දිනමිණ ආරම්භ වීමය.  A.S. පෙරේරා මහතා විසින් ඇරඹි මේ පුවත්පත නතර කරන තැනට කටයුතු සිදුවුවද 1914 දී D. R. විජයවර්ධන මහතා මෙය මිලදීගෙන එය නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කළේය. 

1924 - මේ වසර වන විට D.W. වික්‍රමාරච්චි මහතා "ස්වදේශ මිත්‍රයා" පුවත්පත ආරම්භ කරන ලදී පුවත්පත දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ නොපැවතුනත් පැවති කාලය තුළ විශාල සේවයක් ඉටු කරන ලදී. 

1930 - සිළුමිණ නම් ඉරිදා පත්‍රයක් ආරම්භ වීම මේ කාලය තුළ සිදුවිය. මුල් කාලීනව මෙය "ශත දහයේ විශ්වවිද්‍යාලය" නමින් ප්‍රසිද්ධ වී ඇත. 

1930 ගණන් වලදී පුවත්පත් කලාවේ නව පිබිදීමක් වන්නේය. එහි ආරම්භය ගන්නා ලද්දේ  1934 දී ආරම්භ කරන ලද "කම්කරුවා" පුවත්පතයි . ලංකා සම සමාජ පක්ෂය ආරම්භ වීමත්සමග සිංහල, දෙමළ , ඉංග්‍රීසි  ත්‍රිත්වයෙන් ම " සම සමාජය "  එකල ප්‍රකට විය. 

1940 ගණන්වල වාමාංශික ව්‍යාපාරයේ ඇති වූ භේද හේතුවෙන් පුවත්පත් කිහිපයක්ම බිහිවිය එනම් නව ශක්ති, මව්බිම, නව ලෝකය, ගිනි පුපුර ඉන් කිහිපයකි.

1947 දී ආරම්භ වූ ලංකාදීප පුවත්පතක් මෙහිදී මතක් කළ යුතුය. ඩී. බී. ධනපාල මහතා විසින් ආරම්භ කරන ලද මෙම පුවත්පත ලේක් හවුස් ආයතනයට තරගයක් වීමට තරම් පොහොසත් වී තිබිණි.

1948 - 1970 

මේ කාලය වන විට නිදහස ලබා ගැනීමත් සමග පුවත් හා සඟරා දේශීය සංස්කෘතිය ගැන හා සමාජය ප්‍රශ්න වලට නැඹුරු පුවත්පත් කලාවක් ගෙනාවේය. 1947 දී ඇරඹුණු "ලංකාදීප" පුවත්පත ලේක් හවුස් ආයතනයේ දිනමිණ පුවත්පතට වඩා දේශීය සම්ප්‍රදායට වැඩි බර තැබූහ. 

මෙරට ප්‍රථම දිනපතා පුවත්පතක් ලෙස දේශපාලන අරමුණු පෙරදැරි කරගෙන බිහි වූයේ "කොමියුනිස්ට් " පුවත්පතයි. ලංකාදීප පුවත්පත ද මේ සඳහා සහාය දක්වා ඇත. එමෙන්ම 1953 දී සවස පුවත්පතක් ලෙස ටැබ්ලොයිඩ් ප්‍රමාණයේ "ජනතා" පුවත්පත බිහිවීම ද මෙහිදී සිදුවිය. 1961 වසරේදී ඇම් .ඩී. ගුණසේන සමාගමේ ප්‍රධානත්වයෙන් දවස පුවත්පත බිහිවූ අතර ඒ කතුවරයා ලංකාදීප පුවත්පතේ හිටපු කතුවරයා වූ ඩී.බී.ධනපාල මහතාය . හැට දශකය වන විට ලංකාවේ ප්‍රධාන පෙළේ පුවත්පත් ආයතන ලෙස Times , ලේක් හවුස්,  ස්වාධීන ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර ආයතනය දැක්විය හැකිය. 

1970 සිට අද දක්වා

නවීන තාක්ෂණ උපක්‍රම භාවිතය මේ කාලය වන විට සුලබව දැකිය හැකි කාරණාවක් විය. එමෙන්ම පෙර පැවති තත්ත්වයට වඩා පැහැදිලිව පුවත්පත් සංඛ්‍යාවෙන් විශාල ප්‍රමාණයක් මුද්‍රණය විය. ඒනම් රාජ්‍ය අංශයේ බලපෑම තදින්ම එල්ල වූ කාලයක්ක් විය. 1973 වර්ෂයෙන්ම පුවත්පත් කර්මාන්තයට විශේෂ දිනයක් වියදම් මෙතැන් පටන් ලේක් හවුස් ආයතනය විසින් පළ පළකල සියලු පුවත්පත් රජයට හිතෛෂී ඒවාය. එනම්1973 දී ලේක් හවුස් ආයතනය රජයට පවරා ගැනීම සිදුවිය.

1974 වසරේදී දවස පුවත්පත් ආයතනයට සීල් තැබීම මෙකල වැදගත් සිද්ධියකි. 1977 වසරේදී දවස පුවත්පත නිදහස ලබන අතර නව රජයක් පත් වූ පසු එම වසරේම Times ආයතනයද රජයට පවරා ගන්නා ලදී. 

1981 වසරේදී උපාලි පුවත්පත් සමාගම ආරම්භ වීම දැක්විය හැකි ප්‍රබල කාරණාවකි. එහිදී පළමුවෙන් 1981 දී "ඉරිදා දිවයින" හා "sunday Island" පුවත්පත් පළ කරනු ලැබීය. 1982 සිට දිනපතා දිවයින හා The Island පළ කිරීම දැක්විය හැකිය. 

මෙරට පුවත්පත් ආයතනවල හිමිකාරීත්වය. 

ශ්‍රී ලංකාව තුළ පුවත්පත් කලාව ඉතාමත් පටු මෙන්ම දීර්ඝ විස්තර කළ හැකි ක්‍රියාකාරීත්වයක් වී ඇත්තේය. නමුත් මෙම පුවත්පත් ආයතනවල හිමිකාරීත්වය පිළිබඳව විග්‍රහ කිරීම යම්තාක් දුරකට සීමා වී ඇත්තේ එහි පවතින දැනුම මට්ටම අඩුවීම හේතුවෙනි. එහිදී එය විමසීම අත්‍යවශ්‍ය කාරණාවක් වන්නේ යටත් විජිත කාලවකවානුවෙන් පසු ඒ ශ්‍රී ලංකාවට සම්පූර්ණයෙන් පවරාදීමත් සමඟ ඒ හිමිකාරිත්වය ද  නිතැතින්ම වෙනස් වූ නිසාය. 

සීමා සහිත ශ්‍රී ලංකා එක්සත් ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර සමාගම ( Associated Newspaper of Ceylon Limited - ANCL / Lake House ) 

මේ ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය හිමිකාරීත්වය යටතේ පවතින විශාලතම පුවත්පත් ආයතනයයි. D.R. විජේවර්ධන මහතා විසින් 1926 දී ආරම්භ කරන ලද මෙම ආයතනය 1973 දී රජය සතු විය. මොවුන් සිංහල දෙමල ඉංග්‍රීසි යන භාෂා ත්‍රිත්වයෙන්ම පුවත්පත් රාශියක් පළ කරන ලද අතර දිනමිණ, සිළුමිණ , Daily News , Sunday Observer , තිනකරන් පුවත්පත් දැක්විය හැකිය. 

සීමාසහිත විජය පුවත්පත් සමාගම ( Wijaya Newspaper Limited )

විජය පුවත්පත් සමාගම පුද්ගලික හිමිකාරීත්වය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රමුඛතම පුවත්පත් ආයතනයකි.  ඩී. ආර්. විජයවර්ධන මහතාගේ පුත්‍රයා වන රංජිත් විජයවර්ධන මහතා විසින් 1979 දී මේ ආරම්භ කරනන ලදී සිංහල දෙමළ ඉංග්‍රිසි, ත්‍රිත්වයෙන්ම පුවත්පත් පළකිරීම මෙහිදී ඔවුන් සිදු කරන ලදී ලදී ලංකාදීප , daily mirror , Sunday Times , සිරිකත, තරුණයා, Tamil Mirror දැක්විය හැකිය. 

උපාලි පුවත්පත් සමාගම ( Upali Newspaper Limited ) 

විජය පුවත්පත් සමාගම මෙන්ම මෙම පුවත්පත් ආයතනය ද පුද්ගලික හිමිකාරීත්වයක් දරයි 1981 දී මෙය ආරම්භ වූ අතර දිවයින, The Island ආදී පුවත්පත් වල මුලසුන මොවුන් විසින් දරනු ලබයි. 

සිලෝන් නිවුස්පේපර් සමාගම ( Ceylon Newspaper Limited ) 

මෙයද ලංකාවේ පුවත්පත් ආයතන හතරෙන් පුද්ගලික හිමිකාරීත්වයක් දරනු ලබන ආයතනයකි . ප්‍රධාන පුවත්පත් ලෙස මව්බිම, Ceylon Today පෙන්වා දිය හැක. 

ඉහත සඳහන් ප්‍රධාන සමාගම් වලට අමතරව රිවිර මීඩියා කොපරේෂන් (  Rivira Media Corporation  ) , සුමති news papers ( Sumathi Newspapers ) , උදයන් ගෘප් ඔෆ් නිවුස්පේපර්ස් ( Udayan Group Of Newspapers වැනි එවැනි තවත් පුද්ගලික අංශයේ පුවත්පත් සමාගම් ශ්‍රී ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වේ. 

ශ්‍රී ලංකාවේ පුවත්පත් කලාවේ වර්තමාන දිශානතිය

රූපවාහිනිය, ගුවන්විදුලිය මෙන් නොව පුවත්පත ගමන් කරන දිශානතිය වෙනස්ය. නිවැරදි රටාවකින් මෙන්ම ලිඛිතව සිය අදහස් ලෝකයට මුදාහරින පුවත්පත වර්තමානය වන විට අනාගතයේ එළවිය හැකි විවිධ අභියෝග රැසකට මෙන්ම ව ප්‍රවණතා රාශියක් ඔස්සේ වර්ධනය වෙමින් පවතී. පොදුවේ ගත් කල කල පුවත්පත් කර්මාන්තය කෙරෙහි පවතින අභියෝග පිළිබඳ විමසීම පැහැදිලි ලෙසම සිදු කළ යුතුය. මෙහිදී වර්තමාන ආර්ථිකය හා තාක්ෂණික ක්‍රියාකාරීත්වය මත විවිධ අභියෝග රැසකට පුවත්පත් කර්මාන්තය මුහුණ දෙමින් ඇත. 

තාක්ෂණික අභියෝග

ලෝකය මේ වනන විට ඩිජිටල්කරණය වීම සාමාන්‍ය කාරණාවක් බවට පත්වී ඇත. විශේෂයෙන් ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මෙන්ම මෙන්ම ලංකාවටද මෙම කරුණ එක ලෙසම බලපාා ඇත. සමාජ මාධ්‍යවල ව්‍යාප්තිය බහුලවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තරුණ පරම්පරාව බොහෝ විට පුවත්පත් මාධ්‍යයක් කෙරෙහි දක්වන උනන්දුව අවම මට්ටමක පවතින බව කිව යුතුය.

ආර්ථික අභියෝග

පසුගිය කාලවකවානුව ලංකාවට බලපෑ ආර්ථිකමය අවශයෙන් පැවති අර්බුදවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස කඩදාසි මිල ඉහළ යාම, කඩදාසී හිඟවීම, වෙළඳ දැන්වීම් ප්‍රමාණය මෙන්ම ගෙවන මිල අවම වීම වැනි හේතු සාධක ද වර්තමානය වන විට ප්‍රබලව පුවත්පත් කර්මාන්තයට බලපා ඇති බව පෙන්වා දිය හැකි කරුණකි.

මෙකී අභියෝග බොහෝ තිබුනද වර්තමාන තත්ත්වයට ගැලපෙන ආකාරයෙන් පුවත්පත් කර්මාන්තය හසුරුවාලීමට අවශ්‍ය කටයුතු සම්පාදනය කරන්නට සැලසුම් කර ඇති බව පැහැදිලි වේ. බොහෝ පුවත්පත් මාධ්‍ය ආයතන තම මුද්‍රිත සංස්කරණය නිකුත් කිරීමට පෙර එම පුවත්පතේ වැදගත් වූ පුවත්පත් ආදිය ඔවුන්ගේ නිල වෙබ් අඩවියේ මෙන්ම whatsapp නාලිකාව හරහා ප්‍රචාරය කිරීම සිදුකරනු ඇත.මෙමගෙන් පුවත්පත කියවන පාඨකයාට සාපේක්ෂව වැඩි පරිශීලකයන් පිරිසක් ග්‍රහණය කර ගැනීමට හැකියාව ලැබී ඇත.

සමාජ මාධ්‍ය භාවිතයේ දී Facebook , twitter  මෙන්ම youtube විශේෂ වූ ප්‍රවෘත්ති සමාජගත කිරීම පුවත්පත ප්‍රවාදනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය තවදුරටත් වර්ධනයය කරනු ඇත. එමෙන්ම මෙය හරහා මහජන මත විමසීම වැනි කාරණා ආදිය සිදුවීම පැහැදිලි ලෙස දැක්විය හැකිය.විශේෂයෙන් වර්තමාන තත්ත්වය මත අමුද්‍රව්‍යවල මිල ඉහළ යාම යාමට විසඳුමක් ලෙස e - papers නිකුත් කිරීමෙහිදී නිවැරදි විසඳුමක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය.

පුවත්පතක ක්‍රියාකාරීත්වය ඕනෑම සමාජ ආර්ථික පසුබිමක් තුළ යාවත්කාලීන විය යුතු අතර මුල් කාලයේ පැවැති රටාවම අනුගමනය කළහොත් මුද්‍රිත මාධ්‍ය යන්න තවත්තෙක් යල් පැනගිය මාධ්‍යයක් බවට පත්වනු ඇත. එම නිසා පවතින අභියෝග හමුවේ දිශානතිය වෙනස් කරමින් අවශ්‍යතාවයන්ට  අනුකූලව පුවත්පත් කර්මාන්තය හසුරවාලීම ඒවා මාධ්‍ය කර්මාන්තවල හිමිකාරීත්වයට පැවරෙන්නාවූ ප්‍රබල වගකීමක් බව මෙහිදී පෙන්වා දිය යුතුය.

Geeth Malan

Department Of Mass Communication 

University of Kelaniya 

Boeing පියාඹන්න boring ද ?

Boieng සමාගම හා ගුවන් සේවා වල දිශානතිය.

රයිට් සහෝදරයන්ට පින් සිදුවන්නට එතෙරින් මෙතෙරටත්, මෙතෙරින් එතෙරටත් ගමන් යන්නට ගුවන් යානය ලෝකයට දායාද විය.  අලුත් යමක් සොයාගැනීම ගැන ඔවුන් දෙදෙනාට තුති පුදකල යුතුය. කාර්මික විප්ලවය ආරම්භ වීමත් සමග මේ සොයාගත් දේවල් දියුණු කිරීමේ අවශ්‍යතාවය එය පරිහරණය කරන්නන්ට තදින්ම දැනුනි. මෑතක් වන තුරුම විවිධ අත් හදා බැලීම් වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විවිධ ගුවන් ගමන් සේවා ආරම්භය සිදුවිය. එහි ඓතිහාසික සලකුණක් තැබීමට boeing සමාගම සමත් වීම විශේෂයෙන්ම කිව යුතුය.

මෙසේ boeing සමාගම මාතෘකාවක් වන්නේ  මීට දින 3 කට පමණ පෙර අහමදාබාද්හී දී සිදු වූ බිහිසුණු ගුවන් අනතුරත් සමගය. එහි ගමන් කළ මගීන් 230  ත් , කාර්‍ය මණ්ඩල සාමාජිකයන් 12 දෙනාත් එක මොහොතින් අලු කර  දැමීමට මෙම අනතුර හේතු විය.boieng යනු ලෝකයේ විශාලතම ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගමක් වන අතර පසුගිය දිනවල සිදුවූ අනතුරු නිසා ගුවන්යානාවල ඇති තත්ත්වය පිළිබඳ ලෝකයට ගැටළු මතු කරමින් ඇත. 

Boieng සමාගමේ ඉතිහාසය මොන වගේද ? 

Boeing සමාගම යනු ලෝකයේ ප්‍රමුඛ පෙළේ ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගම් අතරින් එකක් වන අතර එය ගුවන් යානා, හෙලිකොප්ටර්, රොකට්, චන්ද්‍රිකා සහ මිසයිල නිර්මාණය කිරීම, නිෂ්පාදනය කිරීම සහ විකිණීම සිදු කරයි. ඊට අමතරව, ඔවුන් කල්බදු සහ නිෂ්පාදන ආධාරක සේවා ද සපයයි. Boeing සහ යුරෝපානු Airbus සමාගම ලෝකයේ මගී ගුවන් යානා නිෂ්පාදන ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රධාන තරඟකරුවන් දෙදෙනා වේ. 

 1916 දී William E. Boeing විසින් "Pacific Aero Products Co" නමින් ආරම්භ කරන ලද අතර, 1917 දී "Boeing Airplane Company" ලෙස නම් කරන ලදී.පළමු ලෝක යුද්ධය සමයේදී එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාව සඳහා "flying boats" (පියාඹන බෝට්ටු) නිෂ්පාදනය කිරීම ආරම්භ කළේය. 1920-30 දශකවලදී විවිධ හමුදා ගුවන් යානා සංවර්ධනය කළේය. දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේදී B-17 Flying Fortress සහ B-29 Superfortress වැනි ප්‍රසිද්ධ බෝම්බ හෙලන යානා නිෂ්පාදනය කරමින් මිත්‍ර පාක්ෂිකයන්ගේ යුද ප්‍රයත්නයට දායක විය.

  B-52 දිගු දුර බෝම්බ හෙලන යානය වැනි ගුවන් යානා සංවර්ධනය කළ අතර, මිසයිල තාක්ෂණයට ද පිවිසියේය. 1961 දී "Airplane" යන වචනය ඉවත් කර "The Boeing Company" ලෙස නම් කරන ලද්දේ ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරික ක්ෂේත්‍රය පුළුල් වීම පිළිබිඹු කරමිනි. 

ඇපලෝ ගගනගාමීන් සඳට යැවූ Saturn V රොකට්ටු වල පළමු අදියර නිර්මාණය කර නිෂ්පාදනය කළ අතර, ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානය (ISS) සඳහා NASA හි ප්‍රධාන කොන්ත්‍රාත්කරු ලෙස ද කටයුතු කරයි. 20 වන ශතවර්ෂයේ අග භාගයේදී සහ 21 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී ප්‍රධාන ව්‍යාපාර ඒකාබද්ධ කිරීම් සහ සම්මිශ්‍රණ හරහා සැලකිය යුතු ලෙස ව්‍යාප්ත විය. 

1996 දී Rockwell International Corporation හි අභ්‍යවකාශ සහ ආරක්ෂක ඒකක අත්පත් කර ගත් අතර, ඊට පසු වසරේදී McDonnell Douglas Corporation සමඟ ඒකාබද්ධ විය.

Boieng සමාගම නිෂ්පාදනය කරන ගුවන් යානාවල ආරක්ෂාව මොන වගේද ?

Boieng සමාගම යනු ලෝකයේ ප්‍රධාන පෙළේ සහ විශාලතම ගුවන් යානා නිෂ්පාදන සමාගමක් වුවත් මෑතකදී සිදු වූ ගුවන් අනතුරුවලට බොහෝමයක් හේතු වී ඇත්තේ මොවුන්ගේ සමාගමේ ගුවන් යානා නිසා එහි ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් ලෝකයේ දැඩි කතාබහට ලක් වී ඇත. ඉන් ආසන්නතම හේතුව පසුගියදා ඉන්දියාවේ අහමදාබාද් හීදී  සිදු වූ ගුවන් අනතුරයි. මෙම ගුවන් යානාවල ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් කෙසේවෙතත් එහිදී සිදු වූ අනතුරු සම්බන්ධයෙන් වර්තමානය වන විට කථිකාවතක් නිර්මාණය වී ඇති බව පෙනී යන්නට ඇත. 

  737 MAX අනතුරු (2018 සහ 2019):

2018 සහ 2019 වසර වලදී සිදුවූ බෝයිං 737 MAX ගුවන් යානා අනතුරු දෙකක් (ඉන්දුනීසියාවේ Lion Air සහ ඉතියෝපියාවේ Ethiopian Airlines) හේතුවෙන් පුද්ගලයන් 346 දෙනෙකු මිය ගියහ. මෙම අනතුරු වලට ප්‍රධාන හේතුවක් වූයේ MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System) නම් මෘදුකාංග පද්ධතියේ දෝෂයක් බව පසුව හෙළි විය. මෙම සිදුවීම් හේතුවෙන් 737 MAX යානා ලොව පුරා දීර්ඝ කාලයක් ගුවන්ගත කිරීම තහනම් කෙරුණු අතර, බෝයිං සමාගමට විශාල විවේචනයක් එල්ල විය.

  නිෂ්පාදන තත්ත්ව ගැටළු

 737 MAX අනතුරු වලින් පසුව, බෝයිං සමාගමේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් සහ තත්ත්ව පාලනය පිළිබඳව දැඩි අවධානයක් යොමු විය. සමහර විටෙක නිෂ්පාදන ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට ඇති පීඩනය නිසා ආරක්ෂක ක්‍රියාමාර්ග ලිහිල් වී ඇති බවට චෝදනා එල්ල විය. 

2024 ජනවාරි මාසයේදී ඇලස්කා එයාර්ලයින්ස් (Alaska Airlines) හි 737 MAX 9 යානයක දොර ප්ලග් එකක් ගුවන් ගමන අතරතුර ගැලවී යාම වැනි සිදුවීම් මගින් මෙම නිෂ්පාදන තත්ත්ව ගැටළු තවදුරටත් ඉස්මතු විය.

 විස්ල්බ්ලෝවර්වරුන්ගේ චෝදනා: 

බෝයිං සමාගමේ හිටපු සහ වත්මන් සේවකයින් (විස්ල්බ්ලෝවර්වරුන්) විසින් සමාගමේ ආරක්ෂක ප්‍රමිතීන් සහ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් පිළිබඳව බරපතල චෝදනා ඉදිරිපත් කර ඇත. 787 ඩ්‍රීම්ලයිනර් (Dreamliner) යානාවල කොටස් එකලස් කිරීමේදී ඇතිවන අඩුපාඩු, වයරින් ගැටළු, සහ හදිසි ඔක්සිජන් පද්ධතිවල ගැටළු වැනි දේවල් මේ අතර වේ.

දැනට පවතින තත්වය සහ බෝයිං හි ප්‍රතිචාරය:

මෙම ගැටලු හේතුවෙන් බෝයිං සමාගම දැඩි නියාමන පරීක්ෂණ සහ මහජන පීඩනයට ලක්ව සිටී. ඔවුන් තම නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් සහ ආරක්ෂක ප්‍රමිතීන් වැඩිදියුණු කිරීමට පියවර ගනිමින් සිටී. 2024 මැයි මාසයේදී ඔවුන් තම ආරක්ෂක වැඩිදියුණු කිරීමේ සැලැස්ම (Safety Improvement Plan) ෆෙඩරල් සිවිල් ගුවන් සේවා අධිකාරියට (FAA) ඉදිරිපත් කළේය. 

මෙම සැලැස්ම මගින්:

  සේවක පුහුණුව සඳහා ආයෝජනය කිරීම.

  නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් සරල කිරීම.

  දෝෂ ඉවත් කිරීම

යන අංශ කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත.

 FAA ආයතනය බෝයිං හි ප්‍රගතිය දැඩි ලෙස අධීක්ෂණය කරයි.

බෝයිං යානා සාමාන්‍යයෙන් ආරක්ෂිත වුවද, මෑත වසරවලදී සිදුවූ සිදුවීම් මගින් ඔවුන්ගේ ආරක්ෂක වාර්තාවට සහ කීර්තිනාමයට හානි වී ඇත. සමාගම මේ වන විට ආරක්ෂාව සහ තත්ත්ව පාලනය නැවත ස්ථාපිත කිරීමට දැඩි උත්සාහයක නිරත වේ. අනාගතයේදී මෙම ගැටළු කොතරම් දුරට විසඳා ගන්නේද යන්න බෝයිං සමාගමේ දිගුකාලීන ආරක්ෂක කීර්තිනාමයට තීරණාත්මක වනු ඇත.

Boieng සමාගමට ප්‍රබල කෑළලක් වුණු අනතුරු මොනවාද ? 

Boeing සමාගමට ප්‍රබල බලපෑමක් ඇති කළ අනතුරු කිහිපයක් තිබේ. විශේෂයෙන්ම, මෑත කාලයේ සිදු වූ අනතුරු Boeing සමාගමේ කීර්තිනාමයට, මූල්‍ය තත්ත්වයට සහ මෙහෙයුම්වලට විශාල බලපෑමක් ඇති කළේය. 

ප්‍රධාන වශයෙන් බලපෑ අනතුරු  මෙසේ දැක්විය හැකිය.

  Boeing 737 MAX අනතුරු (2018-2019):

   ලයන් එයාර් ෆ්ලයිට් 610 (Lion Air Flight 610) - 2018 ඔක්තෝබර් මස ඉන්දුනීසියාවේදී සිදුවූ මේ අනතුරින් 189 දෙනෙක් ජීවිතක්ෂයට පත් වුණා.

    ඉතියෝපියන් එයාර්ලයින්ස් ෆ්ලයිට් 302 (Ethiopian Airlines Flight 302) - 2019 මාර්තු මස ඉතියෝපියාවේදී සිදුවූ මේ අනතුරින් 157 දෙනෙක් ජීවිතක්ෂයට පත් වුණා.

    මෙම අනතුරු දෙකම සිදුවූයේ එකම මාදිලියේ ගුවන් යානා වන Boeing 737 MAX 8 යානා සමඟයි. පරීක්ෂණවලින් හෙළි වූයේ යානයේ MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System) පද්ධතියේ දෝෂයක් මෙම අනතුරුවලට හේතු වූ බවයි. මේ හේතුවෙන් ලොව පුරා 737 MAX යානා ඇණහිටුවන ලදී. Boeing සමාගමට ඩොලර් බිලියන ගණනක මූල්‍ය පාඩු, නඩු, ඇණවුම් අවලංගු කිරීම් සහ දැඩි කීර්තිනාම හානියක් සිදුවිය . සමාගමේ නායකත්වයේ වෙනස්කම් සිදු කිරීමටත්, ආරක්ෂක ක්‍රියා පටිපාටි දැඩි කිරීමටත් එය හේතු විය.

 මෑතකාලීන 787 Dreamliner සහ 737 MAX සිද්ධීන් (2024-2025)

  ඇලස්කා එයාර්ලයින්ස් 737 MAX 9 සිද්ධිය (2024 ජනවාරි): 

ගුවන් ගතවීමෙන් පසු යානයේ දොර ප්ලග් එකක් ගැලවී ගිය අතර, වාසනාවකට මෙන් කිසිවෙකුට හානියක් නොවීය. කෙසේ වෙතත්, මෙය Boeing හි තත්ත්ව පාලනය පිළිබඳව නැවත ප්‍රශ්න මතු කළ අතර, 737 MAX 9 යානා තාවකාලිකව ඇණහිටුවන ලදී.

   Air India 787 Dreamliner අනතුර (2025 ජූනි):

 මෑතකදී ඉන්දියාවේදී Air India ගුවන් යානයක් කඩා වැටීමෙන් 241 දෙනෙක් ජීවිතක්ෂයට පත් විය. මෙය Boeing 787 Dreamliner යානයකට සිදුවූ පළමු මාරාන්තික අනතුර වන අතර, Boeing හි ආරක්ෂාව පිළිබඳව නැවතත් අවධානය යොමු වී ඇත.

මෙම අනතුරු නිසා Boeing සමාගමට විශාල මූල්‍ය පාඩු, අලෙවි අඩු වීම්, කීර්තිනාම හානි, නඩු කටයුතු, සහ නියාමන පරීක්ෂණ වලට මුහුණ දීමට සිදුවී තිබෙනවා. මෙම සිදුවීම් සමාගමේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් සහ ආරක්ෂක ප්‍රමිතීන් පිළිබඳව දැඩි අවධානයක් යොමු කර ඇති අතර, එය Boeing හි අනාගතය සඳහා ඉතා වැදගත් අභියෝගයක් බවට පත්ව තිබේ.

ඉන්දියාවේ සිදුවූ ගුවන් අනතුරට වගකිව යුත්තේ boieng සමාගමද ? 

ඉන්දියාවේ සිදුවූ ගුවන් අනතුර සම්බන්ධයෙන් Boeing සමාගම වගකිව යුතුද යන්න තවමත් පැහැදිලි නැත.

මෙම අනතුර සම්බන්ධයෙන් මේ වන විට පුළුල් පරීක්ෂණයක් සිදුවෙමින් පවතී. ඉන්දීය බලධාරීන්, එක්සත් ජනපද ජාතික ප්‍රවාහන ආරක්ෂක මණ්ඩලය (NTSB) සහ බ්‍රිතාන්‍ය විමර්ශකයින්ගේ සහාය ඇතිව මෙම පරීක්ෂණය සිදු කරයි. ගුවන් යානයේ කළු පෙට්ටිය (black box) සොයාගෙන ඇති අතර, එයින් ලබා ගන්නා දත්ත අනතුරට හේතුව තීරණය කිරීමේදී ඉතා වැදගත් වනු ඇත.

මේ වන විට අනතුරට හේතුව ලෙස සලකා බැලෙන කරුණු කිහිපයක් තිබේ.

  ගුවන් නියමු දෝෂය (Pilot error):

 ගුවන්ගත වීමේදී ගුවන් නියමුවන් විසින් දත්ත නිවැරදිව ඇතුළත් නොකිරීම හෝ වෙනත් මෙහෙයුම් දෝෂ.

  එන්ජිමේ දෝෂ (Engine failure):

 ගුවන්ගත වීමේදී එන්ජින්වල බලය අඩුවීම හෝ බර්ඩ් ස්ට්‍රයික් (bird strike) වැනි හේතු නිසා එන්ජින් ක්‍රියා විරහිත වීම.

  තාක්ෂණික දෝෂ (Technical malfunction): 

ගුවන් යානයේ පද්ධතිවල හෝ කොටස්වල ඇතිවූ දෝෂ.

  නඩත්තු ගැටළු (Maintenance issues):

 ගුවන් යානයේ නඩත්තු කටයුතුවලදී සිදුවූ අඩුපාඩු.

අනතුරට පත් වූ ගුවන් යානය Boeing 787 Dreamliner වර්ගයේ යානයක් වන අතර, මෙම වර්ගයේ ගුවන් යානයක් සම්බන්ධයෙන් සිදුවූ පළමු මාරක අනතුර මෙයයි. Boeing සමාගම විසින් පරීක්ෂණ සඳහා සහාය වීමට සූදානම් බව ප්‍රකාශ කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, Boeing 737 MAX ගුවන් යානා සම්බන්ධයෙන් අතීතයේදී Boeing සමාගමට ආරක්ෂක ගැටළු කිහිපයක් තිබූ බැවින්, මෙම අනතුරත් සමඟ Boeing සමාගමේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලීන් සහ ආරක්ෂක ප්‍රමිතීන් පිළිබඳව නැවත අවධානය යොමුවී තිබේ.අනතුරට සැබෑ හේතුව කුමක්ද යන්න තීරණය කිරීමට තවත් කාලයක් ගතවනු ඇත.

AI + ලංකාව

 Artificial inteligence හා ලංකාවේ වර්තමාන තත්වය

දියුණුව යන සංකල්පය ඇතිවීමට හේතු සාධකය අද ඊයක ඇතිවීමක් නොව එය මිනිසුන් උපත ආරම්භ කරන ලද මුළු අවධියේ පටන්ම ආවකඊයක විශේෂයෙන් ගත් කළ දඩයම් යුගයේ සිට මේ දක්වා මිනිස් පරපුර තම පැවැත්ම වෙනුවෙන් සොයා ගත් එක් එක් දේවල්වල අවශ්‍යතාවයන් බිහිවූයේ මේ කියන ලද දියුණුව හේතුව මගිනි. විශේෂයෙන් අලුතින් යමක් සොයාගන්නා තුරු එය පරීක්ෂණයක් වන අතර සොයාගෙන භාවිතා කිරීමේදී එය නව සොයාගැනීමක් නැතහොත් ලෝකය දියුණු මට්ටමකට ළඟා වූ බව දනවන සාක්ෂියක් වෙයි.

ලෝකය තුළ ගොඩනැගෙන ලද සෑම නිර්මාණයක්ම පාහේ සමාජයට හිතෛශී දේවල් පමණක්ම නොව අහිතකර බලපෑම් වලට මඟ පාදනු ලබන්නා වූ දේවල්ද නැත්තේම නොවේ. විවිධ රසායනික ද්‍රව්‍ය පරමාණුක විද්‍යාව ගිනි අව්‍ය ආදිය අවශ්‍යම මොහොතේ භාවිතා වන දේවල් වුවද එදා පැවැති ආකාරයටම අදත් පවතින්නේ නම් ඒවායේ ද දියුණුවක් නොවන බව සැබෑය. ලෝකය තුළ යහපත් මෙන්ම අයහපත් දේවල් කාලයෙන් කාලෙට වෙනස්වීම දියුණුව බව ඇතැම් විට කිව හැකිය.

මානවයා පෘතුවියේ පාලනය අතර ගත්තා පටන් අද දක්වාම විවිධ දේවල් අත්හදා බලමින් ඉදිරියට ආවේය. එහි එක් විශේෂ අවස්ථාවක් ලෙස තාක්ෂණික දියුණුව පැහැදිලිව හඳුනාගත හැකිය. ඉදිරියට මේ පවතින්නාවූ තත්ත්වයට වඩා පැහැදිලි වෙනසක් ලෝකයේ තාක්ෂණික පෙරළිය තුළ දැකගත හැකියාව කාලයෙන් කාලයට වෙනස් වන්නාවූ තාක්ෂණික පෙරළිය නූතන සමාජයට අනුව රොබෝකරණය වී ඇති බව දැකිය හැකිය. ඒ අද වන විට තාක්ෂණයේ අන්ත ඵලයක් බවට පත්ව ඇති කෘතීම බුද්ධිය ( Artificial Inteligence )  තුළින් පැහැදිලිව විද්‍යාමාන වේ.

කෘතීන් බුද්ධි යන්න අද වන විට ජනප්‍රිය වීමට පෙර තොරතුරු තාක්ෂණය අංශය තුළ එය පැමිණි නිශ්චිත ගමන් මගක් ඇත. බොහෝවිට එම ගමන්මක තාක්ෂණික වශයෙන් ඒ AI හා බැලීමේදී පෙරලිකාර ගමන් මගක් විය හැකිය. මෙම සෑම සිද්ධියකම මූලාරම්භය රටක හෝ වෙනත් සංස්කෘතියකට සෘජු ලෙසම බලපෑම් කරයි. කෘතීම බුද්ධියද ලෝකයට හඳුන්වා දීමේ සිට මේ දක්වා ප්‍රජාවට කර ඇති බලපෑම් මෙන්ම ලංකාව වැනි සංවර්ධනයෙන් පවතින ලේබලය තවමත් උරුම කරගෙන සිටින රටකට කෘතීම බුද්ධිය හෙවත් AI කෙසේ බලපායිද යන්න විමසා බැලීම වැදගත් වේ.

AI ලෝකයට හඳුන්වා දෙන්නේ කොහොමද ?

නූතන ලෝකය තුළ සිදු කරනු ලබන අත්හදා බැලීම් පර්යේෂණ ආදිය මගින් සිදු කරනු ලබන්නේ කලින් කළ දෙයට වඩා යහපත් දෙයක් ලෝකයට දායාද කිරීම ය. රූපවාහිනියේ මුල් කාලය සොයාගත්තාක් මෙන් අද වනතුරුත් එය එලෙසම පැවතුණි නම් එහි තාක්ෂණික පෙරළයක් දක්නටට නොලැබේ. ඒ හා සමානව තාක්ෂණික දියුණුව තුළ AI ( කෘතිම බුද්ධිය ) හඳුන්වාදීමට ප්‍රබල හේතු ඇත.


කෙසේ වෙතත් කෘතීම බුද්ධිය ලෝකයට බිහිවීමට පෙර තොරතුරු තාක්ෂණය යන්න අලුත් දෙයක් නොවන්නට පර්යේෂකයන් වග බලාගෙන ඇත. එනම් පූර්ව ඉතිහාසයේ සිට  මෙහි පරිණාමය සිදුව ඇති බව පැහැදිලි වේ . විශේෂයෙන් පරිගණක ක්ෂේත්‍රය තුළ විවිධ වූ අත්හදා බැලීම්වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේවා බිහිවූ බව කිව යුතුය එනම් තොරතුරු ඉක්මනින් ලබා ගැනීමට ස්වයංකරණය කිරීමට මෙන්ම අවසානයේ කෘතියෙන් බුද්ධිය තුළින් එය වඩාත් උසස් මට්ටමකට ගෙන ඒම සිදුවිය.

ඇබකසය ( Abacus ) : මෙය ගණනය කිරීම සඳහා ලොව භාවිතා කරන ලද පැරැණිතම මෙවලම්වලින් එකක් වේ.    ක්‍රි. පූ .2700 -  2300 පමණ සංවර්ධනය වී ඇත.

ඇනලොග් පරිගණක ( analog Computers ) : ක්‍රි. පූ. 100 පමණ නිර්මාණය කරන්නට විය. මේවා නිර්මාණය කර ඇත්තේ යාන්ත්‍රික මූලධර්ම භාවිතා කරමින් නිශ්චිත ගැටලු,  බොහෝ විට තාර කවි විද්‍යාත්මක ගණනය කිරීම් වලටය.

Blais pascal ( බ්ලේස් පැස්කල් ) ගේ පැස්කලයිනය 17 වන  සියවස තුළ මේ නිර්මාණය කර ඇත. ගොඩ්ෆ්‍රිඩ් විල්හෙල්ම් , වොන් ලයිව්නිස් වැනි නව නිපැයුම්කරුවන් මූලික ගණිත මෙහෙයුම් සිදුකිරීමට යාන්ත්‍රික ගණක යන්ත්‍ර සංවර්ධනය කළහ.

Analitical engine ( චාල්ස් බැබේජ් ) : වර්තමාන පරිගණක නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය මූලික නිර්මිත / සංකල්ප ගොඩනැගීම මෙහිදී චාල්ස් බැබේජ් විසින් නිර්මාණය  කර තිබිණි.

එමෙන්ම පරිගණක පරිණාමය තුළ තොරතුරු හා දත්ත නිර්මාණය කිරීම පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට වෙනස් විය.  එනම් රික්ත නල (පළමු පරම්පරාව) ENIAC  හා UNIVAC වැනි පරිගණක යන්ත්‍ර නිර්මාණය කළහ. මේවා ඉතා විශාල පරිගණක වූ අතර ධාරිතාවය ඉතා අඩු විය. එමෙන්ම ඇලන් ටියුරින්ගේ ටියුරින් පරීක්ෂණය මගින් යන්ත්‍රයකට මිනිසකුගෙන් වෙන්කර හඳුනාගත නොහැකි බුද්ධිමත් හැසිරීම් ප්‍රදර්ශනය කරන ලදී. මෙය එය නිර්මාණය කිරීමටත් පෙර සිටම ගොඩ නැගුන අතර මෙහි මූලධර්ම AI නිර්මාණයට දායක කරගන්නා ලදී.

කෘතිම බුද්ධියේ උපත ආරම්භ වන්නේ 1980 ගණන්වල සිටය.

Darthmooth සමුළුව : ජෝන් මැකාති විසින් සංවිධානය කරන ලද මෙම සමුළුව AI හී ආරම්භක මොහොත විය. කෘතිම බුද්ධිය යන යෙදුම නිර්මාණය කරන ලද්දේ මෙහිදීය.

Symbolic AI : මෙය ගැටළු විසඳීම සඳහා තර්කනය හා සෙවුම් ඇල්ගොරිතම භාවිතා කිරීමට අවධානය යොමු කරන ලදී.

Logical Theorist : ඇලන් නිවෙල් හා හර්බට් ඒ. සයිමන් විසින් වැඩිදියුණු කරන ලදි. මෙය මානව ගැටලු විසඳීම අනුකරණය කර ගණිතමය ප්‍රමේයයන් මගින් එය ඔප්පු කරන්නට යොදාගත් න්‍යායක් විය.

General problem Solver : 1957 - 59 තුළ නිවෙල් හා සයිමන් යන දෙදෙනාම මෙම සාමාන්‍ය ගැටළු විසඳුම් විසඳුම්කරණය historic searching  භාවිතා කරමින් ගොඩනගන ලදී.

ELIZA ( 1966 ) : ජෝසප් වයිසන්බෝම් විසින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම මුල් ස්වභාවික භාෂා සැකසුම් වැඩසටහනක් ලෙස සංවර්ධනය කොට ඇත්තේය.

විශේෂඥ පද්ධති ( expert system ) :විශේෂයෙන් තීරණ ගැනීමේ හැකියාව අඩුකරණය කිරීම අරමුණු කරගෙන සිදු කර ඇත.

මෙකී තාක්ෂණික ක්‍රමෝපායන් සියල්ලන්ගේම අවසාන ප්‍රතිඵලයක් ලෙස AI තාක්ෂණය ලොවට හඳුන්වා හඳුන්වාදීම මෙන්ම අද වන විට එය භාවිතයට ගත හැකි මට්ටමට සංවර්ධනය කිරීම ලෝකයේ ඉදිරි තාක්ෂණික ගමන් මගේ අවශ්‍යතාවයට හේතුවන බව පැහැදිලි වේ. මූලික වශයෙන් මෙහි අන්තර්ගතයන් තවත් වසර කිහිපයක් යද්දී වෙනස්වීමට නියමිත බව පැහැදිලිව මතක් කර යුතු කාරණාවක් වේ.

AI ලෝකයට කරන සේවා මොන වගේද ?

කෘතිම බුද්ධිය ලෝකයට හඳුන්වා දීමේ මූලික ක්‍රියාවලිය අද ඊයේක සිදුවූවක් නොවන බව පැහැදිලිව දැක්විය හැකිය. මෙහිදී AI  යන්නට ලෝකයේ ගෝලීය වශයෙන් ගැටලු විසඳීමට මෙන්ම ගෝලීය වශයෙන් ගැටලු විසඳීමට මෙන්ම කාර්යයන් ස්වයංක්‍රීයකරණය කිරීමට අවශ්‍ය මූලික පදනමගෝලීය වශයෙන් ගැටලු විසඳීමට මෙන්ම කාර්යයන් ස්වයංක්‍රීයකරණය කිරීමට අවශ්‍ය මූලික පදනම මෙහිදී දැක්විය හැකිය. එයට අමතරව විවිධ අරමුණුවලට අවශ්‍ය කරන අඩිතාලම් මෙහිදී පැහැදිලිව පෙන්වා දිය හැකිය.

කෙටියෙන් ගතහොත් සංක්‍රීයකරණය හා කාර්යක්ෂමතාව වෙනුවෙන් මෙම AI භාවිතය යොදා ගනු ලැබේ . රොබෝ තාක්ෂණය සඳහා දත්ත ඇතුලත් කිරීම ආදී මෙන්ම chatbot භාවිතය මෙම AI වලින් ලබාගන්නා පොදු කාර්යයන් වෙයි එමෙන්ම තීරණ ගැනීම මෙන්ම ගැටලු විසඳීම සඳහා ඇල්ගොරිතම භාවිතය AI වල ඇති ප්‍රබලම අවස්ථාවකි. එමෙන්ම පුරෝකතන විශ්ලේෂණ සංකීර්ණ ගැටළුවකින් මෙන්ම මිනිසා භාවිතා කරන සරල භාෂා භාවිතයන් සකස් කිරීමට අවශ්‍ය දැනුම ලබාදෙයි.

එමෙන්ම කර්මාන්තවල දියුණු උදෙසා මෙම AIභාවිත කිරීම කැපී පෙනෙන සාධකයක් ලෙස දැක්විය හැකිය . ගෝලීය වශයෙන් මෙහි වැදගත්කම තවදුරටත් විද්‍යාමාන කිරීම ප්‍රවාහනය තුළින් සිදු කරයි . එනම් ස්වයං රිය පැදවීම රථවාහන පද්ධති සංක්‍රීය කිරීම මෙහිදි සිදුකරයි.

මෙහි නොකී බොහෝ තාක්ෂණ කාරණා හා බද්ධවන්නේ අධ්‍යාපනය ,කෘෂිකර්මාන්තය, ප්‍රවාහනය, පර්යේෂණ ක්ෂේත්‍රාදී බොහෝ ක්ෂේත්‍ර තුළට මෙය ගෙන ඒමට AI සමත් වී ඇත. ගෝලීය වශයෙන් මෙය නිර්මාණය කරන ලද මූලික සංකල්පය මෙමගින් වටහා ගත හැකිය. ඉදිරියට යන ලෝකය තවදුරටත් ස්වයංක්‍රීයකරණයට ලක්වීම මේදී සිදුවන බව පැහැදිලිය.

AI හා ලංකාවේ ඉදිරි ගමන

ගෝලීය වශයෙන් ලෝකය AI හා වැජඹෙද්දි මෙන්ම AI විසින් කාර්යබහුල ජීවිතයක් තවදුරටත් අවම කරන යුගයක් තුළ ශ්‍රී ලංකාව වැනි දකුණු ආසියාතික රටක කෘතීන් බුද්ධිය මගින් ලබා ගන්නා දායකත්වය පිළිබඳ විමසීම අවම වශයෙන් සිදුවේ . විශේෂයෙන් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකට කෘතීම  බුද්ධිය තුළින් බොහෝ අවස්ථාවල සංවර්ධන වැඩසටහන්වල ආකෘති , සැලසුම් පවා දියත් කිරීමේ හැකියාව වර්ධනය කරගත හැකිය. විශේෂයෙන් ආර්ථික සංවර්ධන උපායමාර්ග , මහජන සේවා වැඩිදියුණු කිරීමට හා සමාජ ආර්ථික අභියෝග වලට අවශ්‍ය වැඩපිළිවෙළ මෙහිදී වැදගත් වේ.  පොදුවේ ගත් කල එවැනි වූ ජාතික උපායමාර්ගයක් 2024 - 2028 කාල සීමාවට අදාළව සකස් කර ඇත. එම උපාය මාර්ග එක්සත් ජාතීන්ගේ තිරසාර සංවර්ධන ඉලක්ක සමග ක්‍රියාත්මක කිරීමට නියෝග කර ඇත.

තවද තොරතුරු හා සන්නිවේදන තාක්ෂණ ඒජන්සීය AI ප්‍රතිපත්ති හා ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා උපාය මාර්ගයක මගපෙන්වීම හා මෙහෙයුම් සහාය ලබාදීම සඳහා ජාතික කමිටුවක් පත් කර ඇත. එමෙන්ම සෞඛ්‍ය සේවාවේ බොහෝ වංශ වර්තමානය වන විට නවීකරණය කිරීම සඳහා AI යොදාගත හැකිය. සෞඛ්‍ය සේවා පමණක් නොව අධ්‍යාපනය, ප්‍රවාහනය ආදී ගෝලීය වශයෙන් සංවර්ධනය කරන ලද අංශ ලංකාව තුළ වෙනස්කමකට භාජනය කළ හැකිය.

ලංකාව වැනි සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලනික වශයෙන් හා සංස්කෘතිකමය වූ රටක් තුළට AI පැමිණීම තරමක් ආගන්තුක වුවද නූතන පරම්පරාවේ දැනුමත් බව හා තාක්ෂණික ඇල්ම මත පදනම් වීම තුළින් AI මගෙන් රටක් දියුණු කළ හැකිවීම පැහැදිලි ලෙස අත්දැකීමට හැකියාව පවතී.

එමෙන්ම සමකාලීන සමාජයට AI යන්න අමුතු අත්දැකීමක් නොවන බව පැහැදිලි ලෙස දැකිය හැකි කාරණාවක්ය මෙයට හේතුව ලංකාවේ සිටින වර්තමාන තරුණ පරපුර ක්‍රියා කරන්නේ AI තාක්ෂණය සමඟය. විශ්ව විද්‍යාල තුල, පාසල් තුළ මෙන්ම අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය තුළ මෙය බහුලව භාවිතා වීම පැහැදිලිව දැකිය හැකිය. AI මගින්  නූතන ලෝකය නවීකරණය වීම ප්‍රබල වාසියක් මෙන්ම හිතකර ලක්ෂණයක් මෙන්ම එහි පවතින අහිතකර ලක්ෂණයන් වන්නේ චින්තනය , සංවේදී බව වැනි ආකල්පමය බලපෑම්වල අඩු ලුහුඬුකම්වලට කරනු ලබන ප්‍රබල අහිතකර බලපෑමයි . මෙය ඉදිරි වසර දහය තුළ දරුණු ලෙස බලපෑම් කරනු ලබන අතර AI මගින් ඉදිරි ලෝකය පාලනය කරනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. කෙසේ වෙතත් නවීන තාක්ෂණය උපයෝගී කරගනු ලබන ලෝකයේ පාලනයක් පාලනයක් සහිතව ක්‍රියා කරවීම සෑම අතකින්ම යහපත් වේ.


Geeth Malan
Department of Mass Communication
University of Kelaniya 

ට්‍රම්ප් සීයගෙ 44 ඇදිරිය...

 ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් පනවන ලද 44% අතර තීරු බද්ද හා ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථිකය..

රටක දේශපාලනික මෙන්ම සමාජ විෂමතා බොහොමයක් සංසිඳුවන හා එයට වෙනස් වෙනස් ආකල්ප මත ආදිය ඉදිරිපත් කිරීමට හැකි එකම අංශය වන්නේ රටේ පවතින ආර්ථිකයයි . බොහෝ දේශපාලනික වශයෙන් ශක්තිමත් රටවල් සිය රටේ ආර්ථිකය වර්ධනය කෙරෙහි දක්වන්නේ සුළුපටු දැකීමක් නොවේ. එයට කදිම උදාහරණ ලෙස ඇමෙරිකාව රුසියාව චීනය වැනි එක රැයින් දියුණුවේ දොරකඩට ප්‍රාදූර්භූත නොවූ රටවල් දැක්විය හැකිය.

එමෙන්ම පළමු වන ලෝකයේ රටවල් බොහොමයක් පාහේ තම බලය රඳවා තබා ගැනීමට අවශ්‍ය කරනු ලබන මං පෙත් විවර කරගනිමින් සිටින කාල වකවානුවක් ලෙස මේ කාලය දැක්විය හැකිය. ඊට අමතරව තුන්වන ලෝකයේ රටවල පවතින ආර්ථිකය වක්‍රාකාරයෙන් පාලනය කිරීමේ බලයද වර්තමාන ලෝක බලවතුන් සියතට ගෙන ඇති බව පැහැදිලිව දැකිය හැකිය. මීට මාස කිහිපයකට පමණ පෙර ඇමරිකාවේ විධායක ජනාධිපති ධුරයට පත් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන ආර්ථිකයට මෙන්ම සෙසු රටවල් විශාල ප්‍රමාණයකටම අතුල් පහරක් එල්ල කරමින් පනවන ලද තීරු බදු පිළිබඳ ප්‍රබල සංවාදයක් අද වන විට නිර්මාණයය වී තිබේ.

• ලෝක ඉතිහාසයේ පනවපු ලොකුම තීරු බද්ද ලංකාවට ද ?   

 ඇමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් විසින් පසුගිය අප්‍රේල් 2 වන ( අගහරුවාදා ) දා  පනවන ලද මෙම ලෝක ආර්ථික සම්බාධකය ලෝකයේ තවත් රටවල 60කට වැඩි ප්‍රමාණයකට මෙම තීරු පොද පැනවීම සිදුකර තිබිණි. අප්‍රේල් 2  දා පැනවූ මෙම තීරු බදුු අප්‍රේල් 5( සෙනසුරාදා ) දා සිට ක්‍රියාත්මක කර තිබූ අතර  ඉතිහාසයේ වැඩිම තීරු බදු ප්‍රතිශත මෙය බවට ද පත් විය.

ප්‍රතිශතයක් ලෙස ගත් කළ එක් එක් රටවල් වලට අන්‍යෝන්‍ය බදු ප්‍රතිශත ට්‍රම්ප්  විසින් පනවා ඇති බව පැහැදිලි වේ.  එම පනවන ලද තීරු බදු අතරින් වැඩිම තීරු බදු ප්‍රතිශතයක් පැනවූ රටවල් කීපයක් විය. ඒ ප්‍රධාන රටවල් අතරින් චීනයට 84% ක් ලෙසත්,  කාම්බෝජයට 49% ක් ද, වියට්නාමයට 46% ක් ද , ඉරාකයට 39% ක්ද, බංගලාදේශයට 37% ක්ද, තායිලන්තයට 36% ක්ද, ස්විට්සර්ලන්තයට 31%ක් ද ආදී වශයෙන් පනවා ඇත. ශ්‍රී ලංකාවද ඇමරිකාව හා පුළුල් වෙළඳ ගනුදෙනු පවත්වාගෙන යන බැවින් 44% ක බද්දක් පැනවීම කෙරෙහි බොහෝ බලපෑම් අහිතකර මට්ටමෙන් පැවතීම විමතියට කරුණක් නොවේ.

• ට්‍රම්ප් මෙහෙම තීරණයක්  ගත්තෙ ඇයි ?

  අභිනව ජනාධිපතිවරයා පැමිණීමත් සමග ඇමරිකාවේ පවතින කර්මාන්ත ආර්ථිකය  හා දේශීය ආර්ථිකය වර්ධනය කිරීමේ අරමුණින් මෙම තීරණයක් ගෙන ඇති බව ට්‍රම්ප් විසින් තවදුරටත් සඳහන් කරන ලදී. මීට පෙර වසර වලද එනම් 2020, 2021, 2022 වැනි වසර වලද තීරු බදු පැනවීම් ලෝකයේ බොහෝ රටවලට සිදුකර ඇති නමුත් ඒ සියලු බදු පැනවීම් එම රටවල් හා එකඟතාවයකට පැමිණ සිදුකර ඇති බව සැබෑය. නමුත් මෙවර ට්‍රම්ප් විසින් සිදු කරනු ලැබූ මෙම අත්තනෝමතික තීරු බදු පැනවීම තුළ ඇත්තේ දේශපාලනික වශයෙන් මෙන්ම ආර්ථික වශයෙන් සෙසු රටවල් වල ආර්ථිකයට තර්ජනය කිරීම වේ. විශේෂම කාරණය වන්නේ චීනයට ඉතාමත් ඉහළ තීරු බදු ප්‍රතිශතයක් පැනවීමට හේතුව එම රටවල සෘජු හේතුව එම රටවල සෘජු වෙළඳ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියත් පවතින බල හුවමාරුව හා තරගකාරීත්වය විය හැකිය. නමුත් ට්‍රම්ප් ගේ මෙම ක්‍රියාකලාපයට හේතුව ඉහත කී හේතුවට වඩා තුන්වන ලෝකයේ රටවල බලය අත්පත් කර ගැනීම බව පැහැදිලිව පෙනීයන කරුණකි. 

• 44% අපේ රටට කොහොම බලපායි ද ?

  ශ්‍රී ලාංකික භාණ්ඩ සඳහා පනවා ඇති මෙම තීරු බදු යටතේ ලංකාවේ ආර්ථිකයට එළ කරනු ලබන බලපෑම සුළු  පටු නොවේ. එනම් කාලයක සිට මෙරට ආර්ථිකය කොඳු නාරටිය බඳු ඇඟලුම්  කර්මාන්තයට මෙම පනවන ලද  තීරු බදු හේතුවෙන් සැලකිය යුතු බලපෑමක් එල්ල වන බව පැහැදිලි වේ. එනම් ඇමරිකානු වෙළඳ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය යටතේ මෙම තීරු බද්ද යටතේ ලංකාවෙන් ආනයනය කරන ඇඟලුම් ක්ෂේත්‍රයේ සෑම භාණ්ඩයකම මිල ඉතා සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ දමන අතර එමගින් එම රටවල අපේ රටේ නිෂ්පාදනවලට පවතින ඉල්ලුම සැලකිය යුතු මට්ටමකින් අඩුවේ. එනම් ලොව පුරා ආර්ථික බිඳ වැටීමෙන් සැලකිය යුතු හානියක් ශ්‍රී ලංකාවට සිදුවීමට නියමිතය.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය දිගු කාලයක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ වැදගත්ම අපනයන ගමනාන්තය වී ඇති අතරින් 2024 දී එය මුළු වෙළෙඳ අපනයනයෙන් 23% ක්  විය.  පසුගිය වසරේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට කළ අපනයන බිලියන තුනකට ආසන්න ප්‍රමාණයෙන් අතිමහත් බහුතරයක්  (70% ) ඇඟලුම් වශයෙන් පැමිණි ඒවාය. ඒ අතර පිරිමි හා කාන්තා යට ඇඳුම්, පිටත ඇදුම්, ටී ෂර්ට්, ක්‍රීඩා ඇඳුම්,  අත්වැසුම් හා ලදරු ඇඳුම් ඇතුළත් වේ. 

ඇඟලුම් කර්මාන්ත ශාලා ප්‍රධානීන් හා ආර්ථික විශ්ලේෂකයන් අනතුරු අඟවන්නේ මෙම තීරු බදු දැනටවත් ලංකාවේ බිඳෙනසුලු  ආර්ථිකයට බරපතළ විපාක ගෙන දෙන බව ය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇඟලුම් ක්ෂේත්‍රයට ලැබිය යුතු ඇනවුම් තියුණු ලෙස පහත වැටිය හැකිය . එමෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවේ වැදගත් ක්ෂේත්‍රයක රැකියා දහස් ගණනකට තර්ජනයක් වනවා නොඅනුමානය . 

• වැඩි බලපෑම කොයි පැත්තට ද ? 

තීරු බදු ඉහළ දැම්මේ මේ ප්‍රතිඵලයත් ලෙස ලංකාවේ ඇඟදුම් කර්මාන්තයට එල්ලවීමට යන මරු ප්‍රහාර විශාල වශයෙන් ලංකාවේ ආර්ථිකයට පාඩු ගෙන දෙන සිද්ධියක් වේ. ඒ අතර  මෙම ඇඟලුම් ක්ෂේත්‍රයේ ද ආර්ථිකය හසුරුවාලනු  ලබන  ප්‍රබල ආයතන ශ්‍රී ලංකාව සතු වීමද මෙහි පවතින ප්‍රබලතම ගැටලුව වේ.  ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ ලංකාවේ විශාලතම කාර්මික අපනයන අංශය වන අතර ඍජුවම 300,000 කට ආසන්න පිරිසක් සේවය යොදවන අතර වක්‍ර රැකියා හරහා තවත් ලක්ෂ ගණනකට ජීවනෝපාය බවට පත්කර හමාරය. ගෝලීය ඇගලුම් සැපයුම් දාමයේ (Global Garments supply Chain ) ප්‍රධාන බලකනු වන MAS Holdings ,  Brandix හා Hydramani Apparels වැනි සමාගම්  ලාභ ආන්තික මත පීඩනයකට මුහුණ දීමට ඉඩ ඇත .කුඩා හා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ අපනයනකරුවන්ගෙන් බොහෝමයක් දෙනා  එක්සත් ජනපද ගැනුම්කරුවන් මත දැඩි සේ විශ්වාසය තබයි. ඒ හේතුවෙන් නිෂ්පාදනයේ අඩු කිරීමට හෝ සම්පූර්ණයෙන් වසා දමන තත්වයට පත්වීමට සමහර ඇඟලුම් කර්මාන්ත  ආයතනවලට සිදුවනු ඇත.

• රජයක් විදියට ගන්න පුළුවන් ක්‍රියාමාර්ග තියෙනව ද ?

  මෙලෙස පුරව පරාසයක මිල යාමෙන් අදහස් වන්නේ එක්සත් ජනපද ගැනුම්කරුවන්ට වෙනත් ආසියානු සැපයුම්කරුවකු සොයාගැනීම මෙම ගැටලුවට විසඳුමක් නොවන බවයි. එයට හේතුව වන්නේ ආසියානු මහද්වීපයේ බොහෝ රටවලට මේ වන විට අධික තීරු බඳු පනවා ඇති හෙයිනි . කෙසේ වෙතත් මෙවැනි රටක් තෝරා ගත්තද ඇමරිකානු ගැනුම්කරුවන්ට සැලකිය යුතු වාසියක් ඇති නොවන බව පැහැදිලිය.  එමෙන්ම මේ පිළිබඳව ඒකාබද්ධ ඇඟලුම් සංගම් සංසදය ( JAAF ) හදිසි සහන ලබා ගැනීමට රජය සමඟ සාකච්ඡා මාර්ගයට පැමිණීමද අපේක්‍ෂා කළ හැකිය.

එමෙන්ම රජයක් වශයෙන් ශ්‍රී ලංකා රජයට තීරු බදු අවම කිරීම හෝ ඉවත් කිරීම අරමුණු කරගනිමින් එක්සත් ජනපද වෙළඳ නිලධාරීන් සමඟ සාකච්ඡා කිරීම සඳහා ඉහළ පෙළේ ශ්‍රී ලංකා දූත පිරිසක් මැයි මාසයේ දී වොෂින්ටන් වෙත යන බවද පසුගියදා විදේශ කටයුතු අමාත්‍යවරයා නිවේදනය කළේය. එමෙන්ම ශ්‍රී ලංකාව දැනට IMF  ණය සහන ලබන රටක් බැවින් මෙවැනි තීරු බදු පැනවීම තුළින් රටට එල්ල විය හැකි ආර්ථික අවාසියත්,  රැකියා අහිමිවීම පිළිබඳ මානුෂීය කාරණයත් පිළිබඳව ඉස්මතු කිරීමට රජයට සිදු වේ.

• මෙම ගැටළුව පිළිබඳ පවතින විශේෂිත කරුණ නම් ලංකාව වැනි ආර්ථික අතින් කෙමෙන් කෙමෙන් නැගී සිටින රටකට ඉහළ තීරු බදු පැනවීමක් තුළින් ඉහල අපනයන වෙළඳාමක් උරුමව සිටින ඇගයුම් කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රයේ පමණක් නොව සෙසු කර්මාන්තවලට ද ඇතිවන බලපෑම් යහපත් නොවීමයි. කෙසේ වෙතත් ගෝලීය වෙළඳ ආර්ථිකය තුළ ඇතිවන මෙවැනි තත්ත්වයන්ට සාධාරණව මුහුණ දීමට වගබලා ගත යුතුය. 

Geeth Malan
Department Of Mass Communication 
University of Kelaniya

මාධ්‍ය ඉතිහාසය ( Article Series No - 02) )

 

            ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනි ඉතිහාසය

රූපවාහිනිය පිළිබඳ පොදු සාකච්ඡා මත ආදිය ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වීම ආරම්භ වන්නේ ලෝක යුද්ධයේ අවසාන භාගයේදීය.එහිදී බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය මෙන්ම ලෝක යුද්ධය හා මුහුම් වූ සෑම රටක්ම පාහේ රූපවාහිනිය පිළිබඳ පොදු උනන්දුවක් දැක්වීමට උත්සුක විය. මෙවන් කාලරාමුවක ශ්‍රී ලංකාවට රූපවාහිනිය පිළිබඳ අදහසක් ඇතිකරලීමට එවකට රජය මෙන්ම සෙසු සංවිධාන වලින් ඇති කරන ලද බලපෑම වර්තමානය වන විට විශාල දියුණුවක් මට්ටමට පැමිණ ඇති බව පැහැදිලි වේ.

සාරාංශයක් ලෙස ගත් කළ ශ්‍රී ලංකාවේ රූපවාහිනි මාධ්‍ය ආරම්භ වීම 70 දශකයේ අග භාගයේදී සිදුවිය. එයට හේතු පාදක වූයේ ස්වාධීන රූපවාහිනියේ ආරම්භයයි. එම සිද්ධි දාමය වඩාත් තහවුරු කිරීමට 80 දශකයේ ජාතික රූපවාහිනිය ආරම්භ කිරීම දැක්විය හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවට රූපවාහිනි මාධ්‍ය හඳුන්වාදීමට ගත් උත්සාහයන් අතරින් ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කළ ප්‍රතිපත්ති, පත්කරන ලද කොමිෂන් සභා, සංවාද හා සාකච්ඡා ආදිය ඇතුළත් වේ. ඕනෑම නව මාධ්‍යයක් හඳුන්වා දීමේ දී පවත්නා සමාජ ප්‍රියාකාරීත්වයම එකලත් පැවති බවට  මෙම ක්‍රියාවලිය තුළින් පැහැදිලි වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ පූර්ව රූපවාහිනී ඉතිහාසය ක්‍රියාවලිය තුළින් පැහැදිලි වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ පූර්ව රූපවාහිනී ඉතිහාසය පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීමේදී ඒ ප්‍රධාන වශයෙන් පර්යාලෝක තුනක් ඔස්සේ විමසා බැලිය හැක.

• රූපවාහිනි ඇරැඹීම සඳහා වූ ඉල්ලීම්

• ශ්‍රී ලංකාවට රූපවාහිනිය හඳුන්වාදීමට ගත් උත්සාහයන් අතරේ හමුවන ප්‍රථම අවස්ථාව වන්නේ 1959 දී RCA (Radio corporation of america ) සමාගම සිදු කරනු ලැබූ ඉල්ලීමයි.

• 1960 දශකයේ දී එම සමාගම එවකට සිටි රාජ්‍යයෙන් එම ඉල්ලීම් නැවත වරක් කර ඇත. නොමිලේ රූපවාහිනී සේවා නැරඹීමටත්, කොළඹ අවට සීමිත ප්‍රදේශයක් එමගින් ආවරණය කිරීමටත් , යෝජනා වූ නමුත් ඒ පිළිබඳ වැඩිදුර තොරතුරු නොමැත.

• හැට දශකය මුල් භාගයේදීම ජර්මන් ෆෙඩරල් ජනරජය (German Federal United ) රූපවාහිනි සේවා නැරඹීමට යෝජනා ඉදිරිපත් කළ බවට තොරතුරු පවතී.

• 1964-65 කාලය තුළ මාර්කෝනි සමාගම විසින් රූපවාහිනිය ඇරැඹීමේ යෝජනා දෙකක් ඉදිරිපත් කරන ලදී. කෙසේ නමුත් එම යෝජනාවන් ප්‍රතික්ෂේප වී තිබේ.

• ජර්මනියේ "BOSCH" සමාගමද මෙරට කළුසුදු රූපවාහිනී සේවා නැරඹීමට යෝජනා කළමුත් මෙරට මාධ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ගෙන් ඊට උනන්දුවක් පළ නොවීය.

• මෙරට රූපවාහිනී සේවාවන් ආරම්භ කිරීමට සිදුකළ එල්ලීම අතර 1960 ජර්මන් ෆෙඩරල් ජනරජය (GFU) කලේ ඉල්ලීම් හැඳින්විය හැකිය.එම යෝජනාව වූයේ රජයට අයත් රූපවාහිනී සංකීර්ණයක් ඉදිකර කොළඹ අවට ප්‍රදේශයේ සීමිත විකාශනයන් සිදුකිරීමේ තාක්ෂණික ආධාර සැපයීමයි.එම ඉල්ලීම ඉවත දැමීමට බලපෑ හේතු දෙකකි.

1. රූපවාහිනි සම්බන්ධයෙන් ඩඩ්ලි සේනානායක අගමැතිවරයාගේ පුද්ගලික අත්දැකීම
2. එවකට ගුවන් විදුලියේ අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල් වරයාව සිටි නෙවිල් ජයවීරගේ කරුනු දැක්වීම්.

එමෙන්ම ජර්මන් රජය කළ ඉල්ලීම් ප්‍රතික්ෂේප කළ යුතු බවට නිවිල් ජයවීර මහතා ඉදිරිපත් කළ හේතු ලෙස මෙහි දැක්වෙන හේතු දැක්විය හැකිය.

• ලංකාව පූර්ණ ලෙස ආවරණය කළ හැකි මධ්‍යම තරංග ගුවන්විදුලි  විකාශන ක්‍රමයක් නොපැවතීම.

• කොළඹ සිට සැතපුම් තිහක කලාපයක පමණ රූපවාහිනි විකාශනයක් ඇරඹීම මගින් සමාජ පරතරය වැඩිවීම.

• ප්‍රාග්ධනය පවත්වාගෙන යාමේ ගැටලු සහ රූපවාහිනිය සඳහා අතිවිශාල වියදමක් දැරීමට සිදුවීම.

ශාන් වික්‍රමසිංහගේ ඉල්ලීම්

• 1967 දී රූපවාහිනි තාක්ෂණය පිළිබඳව විදේශ අධ්‍යාපනය ලබා මෙරටට පැමිණි  අගමැතිවරයාගෙන් කරනු ලැබූ ඉල්ලීම්ද ප්‍රතික්ෂේප විණි.

• 1970 දී බලයට පත් වූ නව රජයටද එම එල්ලීම් ඉදිරිපත් කළ නමුත් එයට යහපත් ප්‍රතිචාරයක් නොලැබුණි.

• එම ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් වන විටත් රජය ජපන් රජය සමඟ එක්ව මෙරට රූපවාහිනි සේවාවක් ලබාදීමට එකඟ වී සිටි බවට පෙන්වා දිය හැකිය හැකියි.  ඒ අනුව 1978 ජනවාරි මාසය වන විට මෙරට ඉදිකිරීමට යෝජිත රූපවාහිනි මධ්‍යස්ථානයේ සැලසුම හා ආකෘති සම්පූර්ණ කර තිබුණි ආකාරයට දශක තුනක කාලයක් තුළ දේශය හා විදේශීය ඉල්ලීම් ගණනාවක් මෙරට රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථාන ආරම්භ කිරීමටත් රූපවාහිනී විකාශය සඳහා අවසර ඉල්ලා සිටි අයුරු දැකගත හැකිය.

රූපවාහිනිය පිළිබඳ වූ අත්හදා බැලීම්

මෙරට පූර්ව රූපවාහිනි ඉතිහාසය තුළ රූපවාහිනිය පිළිබඳ අත්හදා බැලීම්ද වැදගත් තැනක් ගනියි.

• 1950 දශකයේ ලංකා ගුවන්විදුලියේ සේවය කළ ටියුඩර් පෙරේරා නම් කාර්මික ශිල්පියා තමන් විසින් සකස් කරගත් තාක්ෂණික උපකරණ භාවිතා කරමින් කාන්තාවකගේ රූපයක් ඈතින් පිහිටි තිරයකට සම්ප්‍රේෂණය කළ බවට වාර්තා වෙයි.

• 1969 දී A.A. හුළුගල්ල මහතා පෙන්වා දෙනුයේ දකුණු ඉන්දියාව ආශ්‍රිතව එම වසර ඉදිකිරීමට නියමිත යෝජිත රූපවාහිනි මධ්‍යස්ථාන මගින් යාපනය වැසියන්ටද රූපවාහිනිය නැරඹීමේ හැකියාවක් ඇති බවයි. ඒ වන විට විදෙස් රටවලින් මෙරටට ගෙන්වා තිබූ රූපවාහිනී යන්ත්‍ර අතරින් උතුරු ප්‍රදේශයේ තිබූ රූපවාහිනි යන්ත්‍රවලින් එම දර්ශන නැරඹීමට හැකියාවක් පවතින්නට ඇතැයි අනුමාන කරන ලදී.

• ආතර් සී ක්ලාක් මහතා විසින් ඉන්දියානු SITE (satellite instructional television experiment) වැඩසටහන යටතේ චන්ද්‍රිකා තරංග ලබාගත හැකි උපකරණ පද්ධතියක් කොළඹ ඔහුගේ නිවසේ සවිකිරීම දැක්විය හැකිය . ඒ 1975 අගෝස්තු මාසයේදීය ඒ ATS 6 නම් චන්ද්‍රිකාව මගිනි.

• 1976 අගෝස්තු මාස මස්ස මෙරට පවත්වනු ලැබූ නොබැඳි ජාතීන්ගේ සමුළු අවස්ථාවේදී රූපවාහිනි සාකච්ඡාවක් පවත්වනු ලැබීය.
       සමුළුව වාර්තා කිරීමට පැමිණිස ලෝකයානු රූපවාහිනිය නියෝජිත පිරිසක් සංවෘත රූපවාහිනි සේවාවන් (Closed Circuit) මෙහෙයවනු ලැබීය.

• මීට සමාන්තරව ශාන් වික්‍රමසිංහ හා අනිල් විජයවර්ධන නොබැදි  ජාතීන්ගේ සමුළුව පැවති දිනවල කොළඹ අවට සැතපුම් 10 ක් පමණ දුරට අත්හදා බැලීමේ විකාශනයක් පවත්වාගෙන යාමට සමත් වූහ. මෙරට තිබූ රූපවාහිනි යන්ත්‍ර 50 කට පමණ එකී දර්ශන ලබා ගැනීමට හැකි වූ බව සඳහන් වේ.

• 1979 අප්‍රේල් 14 වන දා ස්වාධීන රූපවාහිනී සේවයේ විකාශන කටයුතු ඇරඹීමත් සමගම රූපවාහිනිය සීමිත ප්‍රේක්ෂක පිරිසකට නැරඹීමට හැකි විය.

• 1979 ජූනි පස්වන දින නිකුත් කරනු ලැබූ අංක 39/5 දරන අති විශේෂ පත්‍රය මගින් ස්වාධීන රූපවාහිනි සේවය රජයට පවරා ගනු ලැබිණි. රජයට පවරා ගත් පසු දිනපතා පැය පහක පමණ වැඩසටහන් විසුරුවා හරිනු ලැබීය. කොළඹ සිට සැතපුම් 15 ක පමණ ප්‍රදේශයකට ITN දැකගැනීමට හැකිවේ.

       නමුත් මෙහි පැවතුණු විශේෂ දුර්වලතා ලෙස,

1. විකාශන ඇන්ටනාව පිහිටුවා ලැබූ ස්ථානය නුසුදුසු වීම.
2. විදුලි බලය උච්ඡාවචනය වීම.
3. විකාශන යන්ත්‍රයේ බලයඅඩුවීම. (1kw)
4ප්‍රමාණවත් තරමට මුදල් නොමැති වීම.

• 1982 දී ජාතික රූපවාහිනියේ විකාශන කටයුතු ආරම්භ වීමට ප්‍රථම 1980 ඔක්තෝම්බර් 7 සිට පරීක්ෂණ විකාශන කටයුතු ක්‍රියාත්මක කෙරිණි. ඒ යටතේ 1981 ඔක්තෝබර් 22 එලිසෙබත් රැජිනගේ මෙරටට පැමිණීම  විකාශය කිරීමට හැකි විය. ඉන්පසුව චාල්ස්  ඩයනා විවාහ මංගල්‍යය සජීව විකාශයක් ලෙස ඉදිරිපත් කෙරිණි.

• ජාතික රූපවාහිනියේ නිල විකාශන කටයුතු ආරම්භ වූයේ 1982 පෙබරවාරි 15වන දිනය.

ප්‍රතිපත්ති , සාකච්ඡා හා සංවාද

ශ්‍රී ලංකාවට රූපවාහිනී සේවාවන් හඳුන්වාදීමට ගත් ප්‍රතිපත්ති යටත් විජිත සමය දක්වා දිවයයි.

• කන්දයියා වෛද්‍යනාදන් කොමිසම (1941)

ශ්‍රී ලංකාවේ ගුවන් විදුලි විකාශන කටයුතු සොයා බැලීමට පත් කරන ලද කණ්ඩායම් වෛද්‍යනාදන් කොමිසම මුල්වරට මෙරට රූපවාහිනි විකාශයන් ඇරඹීමට ඇති හැකියාව විමසනු ලැබීය.

• වීරසූරිය කොමිසම (1953)

ලංකාවේ ගුවන් විදුලි ප්‍රචාරක කටයුතුයි පරික්ෂා කර බලා වාර්තා කිරීමට පත්කර තිබූ වීරසූරිය කොන්සමට පැවරුණු කරුණු තුනක් යටතේ දෙවැනි කාරණය ලෙස දැක්වූයේ "රූපවාහිනිය ලංකාවට හඳුන්වාදීම සුදුසුද යන්න සොයා බලා වාර්තා කිරීමයි" . වීරසූරිය කොමිසමේ අදහස වූයේ රූපවාහිනියක් මෙරට ඇරඹීමේ ගැටලුව වන්නේ ප්‍රාග්ධනය හෝ නඩත්තු වියදම් නොවන බවයි. වැඩසටහන් කරණය පිළිබඳව පවත්නා දැනුම හා රූපවාහිනි යන්ත්‍රවල මිල ගණන් දරා ගත හැකි ද යන ප්‍රශ්නය වාර්තාවෙන් මතුකර තිබුණි .

• හුළුගල්ල කොමිසම (1965)

මෙම කොමිසම මගින්ද රූපවාහිනී සේවාවන් පිළිබඳ සාකච්ඡාව ඉදිරියට ගෙනයන ලදී. එහි නිර්දේශය අතර වූයේ ඉදිරියේදී දියුණු කර ගැනීමේ අරමුණින් සුළු වශයෙන් හෝ රූපවාහිනී සේවාවක් ආරම්භ කළ යුතු බවයි. ලංකාවට රූපවාහිනිය හඳුන්වා දීම පමා කිරීම යෝග්‍ය නොවන නමුත් ඊට පෙර මූල්‍යමය තත්ත්වයන් විදේශ විනිමය පිළිබඳවද විමසා බැලිය යුතු බව කොමිසම ඉඟි කළේය.

• V.C. ජයසූරිය කොමිසම ( 1972 )

මෙම කොමිසමේ ගුවන්විදුලි කොමිෂන් න් සභා වාර්තාවේ රූපවාහිනි මාධ්‍ය පිළිබඳව දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කෙරුණි.
එහි නිර්දේශ මෙසේය.

1. මනා ලෙස සැලසුම් කිරීමෙන් පසු දේශීය මුදල් යොදවා ප්‍රධාන වශයෙන් අධ්‍යාපනික හා තාක්ෂණික අවශ්‍යතාවයන් වලට යොමු වූ රූපවාහිනියක් ආරම්භ කිරීමට කටයුතු යෙදිය යුතුය.

2. ආරම්භයක් වශයෙන් මුලින් ගුවන්විදුලිය යටතේ තාක්ෂණික කටයුතු සිදු කළ යුතු අතර පසුව ඒ සඳහා සංස්ථාවක ආරම්භ කළ යුතුය.

3. රූපවාහිනී පිළිබඳ අවසාන තීරණය ගැනීමට පෙර අධ්‍යාපන ,සැලසුම් හා තොරතුරු අමාත්‍යාංශවලින් යුත් කමිටුවකින් ඊට තත්ත්වයන් විමසා බැලිය යුතුය.

මෙම විස්තරාත්මක වාර්තාව මෙරට රූපවාහිනියේ ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව සිදුකළ දියුණු මැදිහත්වීමක් සේ සැලකිය හැකිය. කෙසේ වුවද ජයසූරිය කොමිසමයේ නිර්දේශ පිළිගැනීමක් හෝ නොපිළිගැනීමක් පිළිබඳ තීන්දු ගැනීමකට රජය යොමු නොවීය.

• ජපානය සමග පැවැති පූර්ව එකඟතාව (1977)

ජපානය සමග පැවැති පූර්ව එකඟතාව හමුවේ වුවද නව රූපවාහිනිය සේවාවක් ඇරඹීමට උනන්දුවක් දක්වන්නන්ගෙන් අයදුම්පත් කැඳවීම සිදුවිය.

එහිදී,

1978 ජූලි 5 දින ශ්‍රී ලංකා ගුවන්විදුලි සංස්ථා පනත යටතේ රූපවාහිනි සේවාවක් පවත්වාගෙන යාම සඳහා අයදුම්පත් කැඳවන ලදී. එහිදී අයදුම්පත් හතළිහක් ඉදිරිපත් වූ අතර ඉන් දෙකක් තෝරා ගැනුණි. ඒ විදුලි උපකරණ සමාගමක් වන මොරිස් රිච් හා සංගීතා යන සමාගම් ය .

1976 දෙසැම්බර් 29 වන දිනයේ රූපවාහිනි සේවාවන් ඇරඹීමේ බලපත්‍ර ගාස්තු ලෙස රුපියල් ලක්ෂයක මුදලක් ගෙවන ලෙස අදාළ සමාගම් දෙකට දැනුම් දුන් අතර ඊට ලබා දී තිබුණේ දින 2 කි.

ශාන් වික්‍රමසිංහ මහතා අනිල් විජේවර්ධන එකතුව රුපියල් ලක්ෂයක තැන්පතු ඉදිරිපත් කළේය. 1979 ජනවාරි 1 වන දින සමාගම් දෙකම කැඳවූ අතර මොරිස් රිච් සමාගම ඊට ඉදිරිපත් නොවුණි.

නව සේවාව ආරම්භ කිරීමට මාස හයක කාලයක් ඉල්ලා සිටියද ලපත්‍ර කොන්දේසිය වූයේ අප්‍රේල් 15 දිනට පෙර විකාශන කටයුතු ආරම්භ කළ යුතු බවයි. එසේ නොකළහොත් බලපත්‍රය අවලංගු වේ.

ස්වාධීන රූපවාහිනී සේවයේ ඇරඹීමේ කටයුතු එසේ සිදුවීම් පවතිද්දී ජාතික රූපවාහිනිය ඇරඹීමේ කටයුතුද ඊට සමාන්තරව සිදුවූ බව හඳුනාගත හැකිය. අමාත්‍යාංශ වර්ගීකරණ යටතේ රූපවාහිනී විෂය රාජ්‍ය අමාත්‍යංශයට එක් විය.

ඒ අනුව එම අමාත්‍යංශයේ ලේකම් ආචාර්ය සරත් අමුණුගමගේ ප්‍රධානත්වයෙන් ජාතික රූපවාහිනි සැලසුම් කමිටුව පිහිටුවන ලදී.

ශ්‍රී ලංකා ගුවන්විදුලි සංස්ථාවේ හා රාජ්‍ය චිත්‍රපට අංශයේ නිලධාරීන් හා සේවකයන් ගණනාවකින් එම කමිටුව සමන්විත විය.

Geeth Malan

Department of Mass Communication 

University of Kelaniya

මාධ්‍ය ඉතිහාසය ( Article Series No - 01 )

 රූපවාහිනී මාධ්‍ය ඉතිහාසය

සමකාලීන සමාජ ක්‍රියාකාරීත්වය තුළින් ලෝකයේ විවිධ රටවල් බොහෝ තොරතුරු සෙවීමට නිර්මාණය කිරීමට හා ඒවා බෙදා හදා ගැනීම උදෙසා විවිධ වූ උපක්‍රම අනුගමනය කරයි.පොදුවේ ගත් කළ මෙයට බහුජන කණ්ඩායම් සිටින රටවලට දැඩි සේ ප්‍රබලව බලපානු ඇත විශේෂයෙන් ගත් කළ තොරතුරු යන්න ලෝකයේ මිල අධිකම වස්තුව වන නිසා  එය පරිස්සමෙන් බෙදා හැරීමට විවිධ උපක්‍රමවල අවශ්‍යතාවය ඇතිව තිබුණි. එයින් එක් මූලිකාංගයක් ලෙස රූපවාහිනිය පෙන්වා දිය හැක. රූපවාහිනිය සමකාලීනව ඉදිරිපත් කරන්න තොරතුරු වලට මූලික අඩිතාලම වී ඇත්තේ එහි ඉතිහාසය බව කවුරුත් දන්නා කාරණයකි. ඒ නිසා රූපවාහිනිය ශ්‍රී ලංකාවේ මෙන්ම ලෝකයේ ව්‍යාප්ත වූ ආකාරය පිළිබඳ විමසා බැලීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

ලෝක රූපවාහිනී ඉතිහාසය

මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වය තුළ විශාල හැරවුම් ලක්ෂයක් සනිටුහන් කළ රූපවාහිනී මාධ්‍ය ඓතිහාසික වශයෙන් විශාල වැදගත්කමක් උසුලන මාධ්‍යයකි. එය ලෝක මට්ටමෙන් විග්‍රහ කළ හැකි ආකාරය විශේෂ වේ . එනම් ලෝක මට්ටමින් ආරම්භ වූ රූපවාහිනියේ වැඩිදියුණුවක් වර්තමානය වන විට දැකගැනීමට හැකිය.

• විද්‍යුත් ශබ්ද තරංග ගුවනින් යවා ග්‍රාහක යන්ත්‍ර මඟින් නැවත ශබ්ද බවට හරවන ගුවන් විදුලිය නිපදවූ මුල් කාලයන්හි පමණක් නොව රූපයද එකවර යන්ත්‍ර මඟින් නැවත ශබ්ද බවට හරවන ගුවන් විදුලිය නිපදවූ මුල් කාලයන්හි පමණක් නොව රූපයද එකවර දැකිය හැකි ක්‍රමයක් සොයා ගැනීමට උත්සුකවුවෝ විවිධ පර්යේෂණ පැවැත්වූහ. එනම් විද්‍යුත් ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍ය අංශු ධාරාවන් රැසක් සම්ප්‍රේෂණාගාරයක් මගින් විසිරුවා හැර නැවත තැනකදී ග්‍රහණය කර ගැනීමේ මූලික විද්‍යාත්මක ක්‍රමය රූපවාහිනිය අරභයා ගත්හ.

• තිත් වලින් පින්තූර සැකසූ චිත්‍ර ශිල්පියකුගේ නිර්මාණාත්මක ක්‍රියාවලිය රූපවාහිනී ආරම්භය කෙරෙහි බලපෑ බව එක් මතයකි. චිත්‍ර ශිල්පියාත් තිත් දහස් ගණනින් යොදාගෙන යම් රටාවකට අනුව සිය නිර්මාණය එළි දක්වනු ලැබීය. රූපවාහිනියේ අද දකින රූප රාම තිත්මගෙන් ගොඩනැගී ඇති බැවින් එම අදහස ඉදිරිපත් වී ඇත.


විද්‍යුත් යාන්ත්‍රික රූපවාහිනිය

• 1873 විලෝෆ්බි විසින් ලේනියම් මූලද්‍රව්‍යයේ ප්‍රකාශ සන්නායකතාව සොයාගැනීමත්,

• 1884 දී පෝල් ගොට්ටිලෙබ් නිප්කොච් විසින් පිරික්සුම් තැටිය සොයාගැනීමත්,

• 1927 දී ෆීලියෝ ෆාර්න්ස්වර්ති විසින් රූප විච්ඡේදකයසොයාගැනීමත්,

රූපවාහිනි පද්ධතියේ මූලාරම්භයට හේතු වූ සොයාගැනීම් ත්‍රිත්වය විය.
    
selenium වල ප්‍රකාශ සන්නායකතාව හා නිප් කොච්ගෙ පිරික්සුම් තැටිය නිශ්චල රූපවල ඉලෙක්ට්‍රොනික සම්ප්‍රේෂණයෙහි ප්‍රායෝගික භාවිතයට එකතු වූයේය. 20 වැනි ශත වර්ෂයේදී විදුලි ලිපි හා දුරකථන මාර්ගවලට වඩා නිවැරදිව මෙය  ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර සේවයක් ලෙස භාවිතා කරන ලදී.

නිශ්චල ද්වීතාන රූප ක්ෂණික සම්ප්‍රේෂණය පළමු ප්‍රදර්ශනය වර්ෂ  1909 දී පැරිසියේදී ජෝසප් රිග්නෝස් සහ A . ෆෝනියර් විසින් සිදු කරන ලදී.

1925  මාර්තු 25 වන දින ස්කොට ජාතික නිර්මාණකරුවෙකු වන ජෝන් ලොගී බෙයාර්ඩ් සිලුවට් (silluote) රූප ප්‍රදර්ශනයක් ලන්ඩනයේ පවත්වන ලදී. පසුව  1926 ජනවාරි 26 වන දින රාජකීය සංස්ථාවේ පුවත්පත් වාර්තාකරුවන් පිරිසකට ලොව පළමු රූපවාහිනි පද්ධතිය ප්‍රදර්ශනය කළේය.

1927 දී බෙයාර්ඩ් සැතපුම් 458 ක දුරකට සංඥාවක් සම්ප්‍රේෂණය කරන ලදී. එමෙන්ම 1928 දී බෙයාර්ඩ් විසින් තැටි , කාච හා පේරක යොදා ගනිමින් විදුලි යාන්ත්‍රික වර්ණ ත්‍රිමානේක්ෂ රූපවාහිනියක් ප්‍රදර්ශනය කළේය.

මේ අතරතුර සෝවියට් සංගමයේ ලියොන් ටර්මින් 16- තීරු විභේදන රූපවාහිනියත් 1925 දී ද, අනතුරුව 32 - තීරු විභේදන රූපවාහිනියක් ද , අවසානයේදී 64- තීරු රූපවාහිනියක් 1926දී ද, තම නිබන්ධනයේ කොටසක් ලෙස ඉදිරිපත් කළේය.

ජර්මන ජාතික කාල් බ්‍රවුන්ඩ්ස් විසින් සොයාගන්නා ලද කැතෝඩර් ඔසිලස් කෝ නම් උපකරණයත් , රුසියානු ජාතික බ්‍රැස්මින් සවුකින් විසින් නිපදවන ලද පින්තූරයක් තලයත් ඇමෙරිකානු විද්‍යාඥයකු වන ෆලෝ ප‍්‍රාන්ස්වත් විසින් සොයාගත් විද්‍යුත් පරලෝකන ක්‍රමය යන ක්‍රමයන් යොදා ගනිමින් මෙම තාක්ෂණය වැඩිදියුණු කරන ලදී. මෙහිදී 1936 දී විද්‍යුත් යාන්ත්‍රික රූපවාහිනී ක්‍රමය විද්‍යුත් රූපවාහිනී ක්‍රමයක් දක්වා පරිවර්තනය විය.

කලු සුදු රූපවාහිනි තාක්ෂණය වර්ණ තාක්ෂණය දක්වා වැඩිදියුණු කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ 1940 වන විට ව්‍යාප්තව තිබුණි.1946 දී ඇමරිකාවේදී මුල්වරට ඒ සම්බන්ධව පර්යේෂණ කරන ලදී .

1980 පසුව එතෙක් පැවැති analog television  ක්‍රමය වෙනුවට digital television ක්‍රමය හඳුන්වාදීම ජපන් ජාතිකයන් විසින් සිදු කරන ලදී. එය සමස්ත රූපවාහිනි ඉතිහාසයේම විශාල ඉදිරි පිම්මකි.

ලෝක රූපවාහිනී ඉතිහාසයේ මෙසේ විමසා බැලෙද්දී යටත් විජිත සමයක් තුළ  ලංකාවට එම ක්‍රියා පටිපාටිය කෙසේ බලපෑවේ දැයි බැලීම ඉතා වැදගත් වේ.

Geeth Malan

Department of Mass Communication 

University of Kelaniya

ඔලුවට හොරා බාම් ගාන ඇඩ්

මාධ්‍ය දැන්වීම්කරණය සමාජය තුල සිදුකරන බලපෑම

 ජීවත් වීමේ අයිතිය ලද ඕනෑම මිනිස් වාසියකුටම පාහේ මූලික අවශ්‍යතාවයන් ඇත . එම මූලික අවශ්‍යතා අතරට කෑම බීම, ඇදුම් පැළදුම් , හුස්ම ගැනීමට වාතය යන්න පොදුවේ දැක්විය හැකිය . පුද්ගලයකුට යමකින් යමක් වෙන්කොට තෝරා බේරාගැනීමට හැකියාව ඇති කාලසීමාව වන විට මෙම මූලික අවශ්‍යතා ගොන්නට එකතු වූ තවත් එක් අංගයක් වූයේ තොරතුරැවල අවශ්‍යතාවයයි. මෑතක්වන තුරැම පුද්ගලයකුට තම අදහස් එලිදක්වා ගැනීමට ගුහා චිත්‍රයක්, සෙල්ලිපියක්, සංකේතාක්ෂයක්,සෑහෙන ප්‍රමාණවත් වූ නමුත් ග්‍රැහැම්බෙල් , අයින්ස්ටයින්, ෆැරඩේ යන බුද්ධිමතුන් ගේ ආගමනයත් සමග ඒ සියල්ල ප්‍රාථමික පන්තියේ සන්නිවේදනයන් බවට පත්විය. සරලව අදහස් කරන්නේ මිනිසාට තොරතුරැවල පිපාසය වැඩිවන විට විද්‍යුත් මාධ්‍ය , මුද්‍රිත මාධ්‍ය යන යාවත්කාලීන උපක්‍රමවලට යාමට තරම් බුද්ධිමත් වූ බවයි.

 19 වන සියවස අගට වන්නට රෑපවාහිනිය, ගුවන්විදුලිය රජ කරන්නට වූ අතර එයට පෙර සොයාගත් පුවත්පත එහි කොටස්කරැවකු නොවූවා ම නොවේ. නමුත් මිනිසුන් ගේ මතයට වැරෙන් පහරක් කරන ආකාරයේ අන්තර්ගතයන් නිර්මාණය කරන්නේ ද රෑපවාහිනිය මෙන්ම ගුවන්විදුලියයි. ප්‍රධාන කරැණ නම් මෙකී මාධ්‍යයන් සියල්ලක් ම පාහේ බිහිවන්නේ යුද්ධය මුල් කරගෙනය . එමෙන්ම යුද්ධයෙන් පසු ජනතාවගේ හිතසුව පිණිස ය . 20 වන සියවස මුල වන විට පුවත්පතත් , ගුවන්විදුලියත්, රෑපවාහිනියත් වෙනස් මගක ගමන් කරන්නට වූහ. නමුත් අන්තර්ගතයන් එකට එකක් යා වන ලෙස පිහිටන අවස්ථාවන් ඇත . එමෙන් ම එකම අන්තර්ගතයෙන් සමාජය වෙනස් කරන්නට දරන වෙහෙස ද අගනේය. නමුත් මෙතෙක් පැවති ජනමාධ්‍ය තුල වාණිජ්‍යත්වය පිලිබද ව හාන්කවිසියක හෝ සිතුවිල්ලක් පහල නොවූ කාලයක් විය. 21 වන සියවසට පා තබද්දී ම ලංකාවේ එකී මෙකී නොකී බොහෝ මාධ්‍යකරැවන්, මාධ්‍ය ආයතනවල වාණිජ්‍යත්වය වපුරන්නට විය. මේ කාරණාවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වෙලද දැන්වීම කරලියට පැමිණෙන්නට විය. මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වයට මෙම වෙලද දැන්වීම පැමිණි මුල් කාලයේ සමාජයට ලබා දුන් පණිවුඩය ඉතා සරල විය. පෝස්ටර් , බැනර් වලින් කල දේ මාධ්‍ය මගින් පහසුවෙන්  සිදුවන විට මෙය වාණිජ්‍යකරණයේ මුල් අත්තක් විය. 

 ශ්‍රී ලංකාවේ මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රය තුලට වෙලද දැන්වීම යන්න මුල්වරට හදුන්වා දෙන ලද්දේ පුවත්පතයි. මුල්කාලීන ජනමාධ්‍ය ක්‍රීයාකාරීත්වය ප්‍රබල ව එලිදක්වනු ලැබුවේ ද මෙකී පුවත්පතය. සිදුවන සෑම දෙයක් ම අකුරින් අකුර විස්තර කිරීමෙහි සමත් මෙම පුවත්පත දුප්පතාගේත් පොහොසතාගේත් කාගේත් හිතවතා බවට වැඩි දිනක් යන්නට මත්තෙන් පත් විය. වෙලද දැන්වීම පුවත්පතට ඈදාගැනීමේදී සලකා බලනු ලබන කරැණු කාරණා කිහිපයක් ඇත්තේය . ඒ අතරට දැන්වීමේ අන්තර්ගතය , එම දැන්වීම සදහා වැය වන ඉඩ ප්‍රමාණය , වර්ණ භාවිතය ආදිය පැහැදිලි ව සලකා බලයි. බොහෝ අවස්ථාවල පුවත්පතක වෙලද දැන්වීම් වල සාර්ථක අසාර්ථක බව තීරණය වන්නේ මෙම ඉහත කී සාධක මතය. එමෙන්ම පාඨකයා එයට දක්වනු ලබන්නා වූ මනාපය ද මතය. තව ද පුවත්පතෙහි දැන්වීමට වැයවන පිටුවේ ඉඩ ප්‍රමාණය මත එහි මිල ද තීරණය වේ . වචනවලින් , වර්ණවලින් පාඨකයා ඇද බැද තබා ගැනීමට ඇති හැකියාව වෙලද දැන්වීමක් ඇසුරෙන් පුවත්පත සිදුකරන බව පැහැදිලි වේ. 

 පුවත්පතේ ජවනිකාව අවසන් වූ පසු පැමිණීමට ඇත්තේ ගුවන්විදුලිය වෙතටය. පුවත්පතට වඩා ප්‍රබල බලපෑමක් කල හැකි දැවැන්ත මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වයක් මෙම ගුවන්විදුලිය සතුය . පුවත්පත ට මෙම වෙලද දැන්වීමේ ඒකාධිකරය ගුවන්විදුලිය කෙරෙහි සෘජුව බලපානු ලබයි. විශේෂයෙන් හඩ තම පාලනය සන්තකයේ තබා ගනිමින් සෑම අන්තර්ගතයක් ම ඉදිරිපත් කිරීම මෙම මාධ්‍යයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි. වෙලද දැන්වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරද්දි අප නිතර දකින වෙලද දැන්වීමම හඩ මගින් කියා දැමීම වෙලද දැන්වීම ලෙස මෙහිදි දැක්විය හැකිය. නමුත් එතැනින් නොනැවති පැහැදිලි නිර්මාණශීලි වෙලද දැන්වීමක ආශ්වාදය ලගා කරලීමට නිවේදකයා පැහැදිලි උත්සාහයක නිරතවන බව පෙනියයි. බොහෝ දිගු වැල් වටාරම් නොමැතිව පැහැදිලි හඩකින් යුතු ව ශ්‍රාවකයා අල්ලා ගැනීම ගුවන්විදුලියේ වෙලද දැන්වීම් උපක්‍රමය විය.  ඉහතින් කතිකාවතට ලක් කරන ලද ගුවන්විදුලියත් , පුවත්පතත් ගත්කල මෙම මාධ්‍යයන් දෙකෙහි ම දැන්වීම්කරණය තුල දැකිය හැකි ප්‍රධාන කාරණය වන්නේ එමගින් ඇති කරනු ලබන පෙළඹවීම්කාරී ස්වභාවයයි. එනම් පුවත්පතක ආකර්ෂණීය අක්ෂර රටා, වර්ණ , හැඩතල භාවිතයන් ගුවන්විදුලියේ හඩ මගින් ඇති කරන්නා වූ පෙළඹවීම් කාරී ස්වභාවය හේතුකොට ගෙන මෙය එකිනෙකින් වෙනස් වේ. නමුත් මේ සියල්ලට සාපේක්ෂ ව රෑපවාහිනි මාධ්‍ය තුල දැන්වීම්කරණය එතෙක් මෙතෙක් එය පරිහරණය කරනු ලබන අය වෙනුවෙන් බලපෑම්කාරි අන්තර්ගතයන් ඉදිරිපත් කරන්නේ ද එය සිදුකරන්නේ මෙම රෑපවාහිනි මාධ්‍ය තුලය .

 1979 න් සිය ජීවිකාව ආරම්භ කරන ලද රෑපවාහිනිය ආරම්භ වීමත් සමග මුල් කාලීන ව ප්‍රවෘත්ති , විවිධ අධ්‍යාපන වැඩසටහන් වලින් පෝෂණය වූ බව සැබෑ ය . නමුත් 1982 රෑපවාහිනි වලට බලපත්‍ර ලබා දීමත් එතැන් පටන් ආරම්භ කිරීමට නියමිත වූ පෞද්ගලික රෑපවාහිනි මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වයන් පසු කාලින ව එය වෙනස් දිශාවකට හැරවීමට හේතුවක් විය . රජයේ රෑපවාහිනි මාධ්‍ය මෙන්ම පෞද්ගලික රෑපවාහිනි මාධ්‍ය යන්න ඒ වන විට තරගකාරීත්වයක් ගොඩනගා ගෙන තිබූ අංශ දෙකකි. නමුත් වෙලද දැන්වීම යනු ඒ තරගකාරීත්වය කෙරෙහි කිසිදු අයුරකින් බලපාන කරැණක් නොවන බව පැහැදිලි වන බව අද වන විට පෙනී යයි. රෑපවාහිනි වෙලද දැන්වීම පිලිබද කතා කිරීමේ දී අනෙක් සියලු මාධ්‍යයන් වල පෙනෙන්නට තිබෙන්නා වූ බලපෑමට වඩා වැඩි දෙයක් පෙන්වාදීම මෙහිදි සිදු කරනු ලබයි. එනම් යම් යටි අර්ථයක් , ගුප්ත අදහසක් , දැනුමක් , සිතන්නට යමක් යම් යම් සමාගම් වලින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන්නා වූ වෙලද දැන්වීම් වලින් අවට පෙනීයයි. මේ කුමන අතට තමන් ගේ මාධ්‍ය දැන්වීම්කරණය හැසිරවූව ද පුවත්පතත් , ගුවන්විදුලියත් රෑපවාහිනයත් පවතින්නේ මේ දැන්වීම්කරණය නිසා බව තරයේ මතක් කල යුතු කාරණාවකි. 

රෑපවාහිනි වෙලද දැන්වීම අනෙක් සෑම කාරණාවකට ම වඩා විශේෂ වීමට හේතු වන්නේ ඇතැම් වෙලද දැන්වීම් වල විශ්ලේෂණය කිරීමට තරම් අන්තර්ගතයක් එහි අඩංගු වීමයි. එය පැහැදිලි ව නිරික්ෂණය කරන්නෙකුට පෙනීයන මූලික කරැණයි. ප්‍රධාන වශයෙන් තමන් ගේ වෙලද භාණ්ඩය පිලිබද පිලිබද පැහැදිලි ප්‍රතිරෑපයක් රෑපවාහිනි වෙලද දැන්වීම තුලින් ඇති කල හැකිබව බොහෝ සමාගම් දන්නා හදුනන කාරණාවකි. ලංකාවේ මෙවැනි වෙලද දැන්වීම් ඕනෑ තරම් රෑපවාහිනිය ආරම්භයේ සිට පැවතුන ද ආකර්ෂණිය නිර්මාණශිලි අදහසකින් යුතු ව අලෙවිකරණය සාර්ථක කරගන්නා ආකාරය පිලිබද ව පැහැදිලි අවබෝධයක් වර්තමාන යුගයේ දැකගත හැකිය. මේ සියල්ල සරල උදාහරණ කිහිපයක් පෙන්වා දීම තුලින් සංකීර්ණ බව සරල දැක්විය හැකිය. 

• Munchee Super Creamcracker වෙලද සන්නාමය බෙහෝ දෙනා ගේ කන වැකෙන සන්නාමයක් නමුත් මෙහි අලෙවිකරණ මූලධර්ම , විශේෂ දැන්වීම් ප්‍රයෝග ආදිය පිලිබද දන්නේ අතලොස්සකි. විශේෂයෙන් Creamcracker මුල්කාලීන ව නිෂ්පාදනය වන්නේ රෝගීන් සදහා ය. එය එසේ වීමට හේතුව වන්නේ cream cracker තුල සීනි හෝ වෙනත් අනුමත වර්ණක හෝ නොමැති වීමයි. මෙම කාරණය පාදක කරගෙන Munchee සමාගම cream cracker වෙලද පොලට ගෙනඒම සිදුකරන ලදී. ඒ පොඩි බඩගින්නට සුපර් යන පාඨය මුලික කරගෙනය. මේ නිසා රෝගීන් ට පමණක් සීමා වූ නිෂ්පාදනයක් සියලු දෙනා තුල පොඩි බඩගින්න යන සංකල්පය තුලට රැගෙන යාමට ඉතා සූක්ෂ් ම වී ඇත. මෙය Market Expansion එනම් සුළුතරයකට සීමා වී ඇති ඉලක්කගත කණ්ඩායම බහුතරයක් දක්වා ඉහල දැමීමයි. CBL සමාගම මෙම සංකල්පය රෑපවාහිනි වෙද දැන්වීමක් තුලින් ගෙන ඒමේ දි ඒ සදහා පාදක කරගෙන ඇත්තේ සංකීර්ණ නොවූ ඉතා චාම් දර්ශනයන් ය. නමුත් ඔවුන්ගේ අලෙවිය පාදක වූයේ කුඩා පිරිසක් වෙත වීම බව මෙහිදි පෙන්වා දිය හැකි කාරණාවකි. එය රෑපවාහිනි වෙලද දැන්වීමක් මගින් පුද්ගල මනසට කා වැද්දීම සෑම දෙයකට ම වඩා පහසු බව පැහැදිලි ව දැක්විය හැකිය. 

 • SEYLAN බැංකුව මගින් මෙවර නත්තලට ඉදිරිපත් කරන ලද වෙලද දැන්වීම ද මෙහිදි විශ්ලේෂණය කල හැකිය. මෙම වෙලද දැන්විම පිලිබද අදහස දැක්වීමේ දි බෙහෝ ප්‍රේක්ෂක ප්‍රජාවක් අතර යාමට හේතු සාධක වී ඇති කරැණු කාරණා කිහිපයක් මෙහිදි සලකා බැලිය හැකිය . දැන්වීමේ අන්තර්ගතය විමසීමේ දි ආබාධිත දරැවකු නත්තලට තම පියාගෙන් පාපැදියක් ඉල්ලන නමුත් එම දරැවාගේ ආබාධිත තත්වය හේතුවෙන් පාපැදි පැදීමට හැකියාවක් නොමැත . නමුත් දරැවා එම පාපැදිය ඉල්ලා සිටින ලද්දේ තමන් ට පැදීමට නොව තම මිතුරා වූ මුස්ලිම් දරැවකුට පැදීමට ය . මෙම වෙලද දැන්වීමත් , බැංකුවේ තේමා පාඨයත් අතර 100% ක ගැලපුමක් ඇති කිරීමට මෙහිදි දැන්වීම සමත් වී ඇත. එනම් SEYLAN බැංකුවේ තේමා පාඨය වන “සුහද හදක් ඇති දේශිය බැංකුව” යන්නෙහි සුහද හදක් යන්න පැහැදිලි ව ඉස්මතු කොට තිබේ. මෙම දැන්වීම රැපවාහිනිය තුල විකාශය කිරීමේ දි එහි අන්තර්ගතය පිලිබද අංශ ගණනාවකින් නිරීක්ෂණය කර ඇති බව අපට දැකිය හැකිය. එය දැන්වීමේ සාර්ථකත්වයට හේතුවන පැහැදිලි ව දැක්විය හැකිය . 

 උදාහරණ කිහිපයක් මගින් මෙම වෙලද දැන්වීම යන්න පැහැදිලි කිරීම මෙන්ම එම වෙලද දැන්වීම් වල ස්වරෑපය , හැසිරීම් රටාව පිලිබද ව අධ්‍යයනය කල හැකිය. බොහෝ වෙලද දැන්වීම් එම අවස්ථාවට අනුකුලව පසුබිම , වර්ණ , චරිත ආදිය වෙනස් කිරීම මෙන් ම එමගින් ප්‍රේක්ෂකයන්ට සිදුකරන බලපෑම ද පැහැදිලි ලෙස අඩු වැඩි කරනු ඇත. එය එක් එක් මාධ්‍යයන් වල ක්‍රියාකාරීත්වයට අනුව වෙනස් විය හැකිය. එමෙන්ම පැහැදිලි ලෙස සමාජයට එල්ල කරනු ලබන බලපෑම ද අපට නිරීක්ෂණය වේ . ඉහත කී පරිදි වෙලද දැන්වීම් වල මූලික සිද්ධාන්ත වලට අනුව අදාල වෙලද භාණ්ඩය මිලදී ගන්නේ ද නොගන්නේ ද යන්න පිලිබද ආකල්පය ශක්තිමත් කිරීමත් හෝ දුර්වල කිරීමත් සිදු කරනු ලබන්නේ දැන්වීමෙන් එල්ල වන පෙළඹවීමේ ස්වභාවය අනුව ය.

සටහන : ගීත් මාලන් 

ජනසන්නිවේදන අධ්‍යයනාංශය

කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය